Philip Morris International financierde niet alleen onderzoek door wetenschappers van de Zwitserse technische universiteit ETH Zürich. PMI-wetenschappers zaten ook in het onderzoeksteam en werkten mee aan studies en publicaties, zo ontdekte AT Schweiz.

Door de webredactie

Vorig jaar stuitte de Arbeitsgemeinschaft Tabakprävention Schweiz (AT Schweiz) op een wetenschappelijke publicatie van de gerenommeerde technische universiteit Eidgenössische Technische Hochschule, ETH Zurich. De universiteit plaatste op 23 februari 2023 op haar website het bericht ‘Where do toxins from tobacco attack DNA?’ om de nieuwe studie onder de aandacht te brengen. “Chemische stoffen in tabaksrook veranderen het DNA van longcellen waardoor op de langere termijn kanker kan ontstaan”, aldus het bericht. Onderzoekers van de faculteit gezondheidswetenschappen en technologie van ETH Zürich hebben voor het eerst zulke veranderingen precies weten te lokaliseren.

Op het eerste gezicht een belangwekkende studie. Maar de Zwitserse organisatie voor tabakspreventie rook onraad en besloot de zaak te onderzoeken. In het rapport ‘Benzopyrene, smoke and money: The perfect Philip Morris International recipe for toxic scientific research’ beschrijft AT Schweiz hoe Zwitserse wetenschappers samenwerken met PMI.

PMI onderdeel van het onderzoeksteam

De studie van ETH Zürich richt zich vooral op benzopyreen, dat in hoge concentraties in rook voorkomt en longkanker veroorzaakt. De universiteit vermeldde dat de ETH-wetenschappers hadden samengewerkt met onderzoekers van Philip Morris en dat het tabaksbedrijf bijdroeg aan de financiering van de studie. Aanvullende gelden kwamen van de Swiss National Science Foundation. “Maar de SNSF was nooit geïnformeerd dat PMI het onderzoek co-financierde, waardoor het ETH-researchteam expliciete SNSF-regels schond”, aldus AT Schweiz.

Het onderzoek werd geleid door Shana J. Sturla, hoogleraar toxicologie aan de faculteit van gezondheidswetenschappen en technologie van ETH Zürich en tevens hoofdredacteur van Chemical Research in Toxicology. Drie medewerkers van Philip Morris maakten deel uit van het 6-koppige team dat de studie ontwierp en de supervisie had. AT Schweiz stelt dat de betrokkenheid van PMI veel vragen oproept over hoe ‘onafhankelijk’ het onderzoek is. Hoe verhoudt de financiering door PMI, die de hoofdfinancier lijkt te zijn, zich tot de SNSF-fondsen? In hoeverre heeft PMI ‘het narratief van de studie’ bepaald? Waar is het PMI-geld precies voor gebruikt? Wie kwam met het voorstel voor het onderzoek?

Nog een onderzoek

Bovendien werd vijf dagen na publicatie van de studie, op 28 februari 2023, een tweede onderzoek gepubliceerd in Chemical Research in Toxicology, waardoor de vragen over de invloed van PMI alleen maar pregnanter werden. Bij ‘Dissection of Cancer Mutational Signatures with Individual Components of Cigarette Smoking’ werd vermeld dat de studie geheel door PMI is gefinancierd. Drie PMI-auteurs werkten ook aan het eerste artikel. “Ook de inhoud van de twee artikelen komt erg overeen”, aldus AT Schweiz. “Dit nauwe verband tussen onderwerp, financiering, auteurs en timing van de publicatie leidt tot stevige ethische vragen over transparantie en onafhankelijkheid van het onderzoek. Het versterkt de indruk dat beide studies werden uitgevoerd namens en in het belang van PMI”, aldus AT Schweiz.

Dubbele boodschap

Het feit dat PMI onderzoek naar het gevaar van tabaksrook doet en financiert, kan wellicht tot verwondering leiden. Maar het is onderdeel van de dubbele boodschap van het tabaksbedrijf, aldus AT Schweiz. De pr-strategie van PMI is erop gericht om te pleiten voor een ‘rookvrije toekomst’ en ‘schadebeperking’, waarbij het bedrijf de ‘ambitie’ heeft om sigaretten die ‘de meest schadelijke vorm van nicotine-afgifte’ zijn, zo snel mogelijk te vervangen door ‘rookvrije’ producten. Op de website roemt PMI de steun en bijdrage van de wetenschap.

Het rookonderzoek past in dat narratief. AT Schweiz: “Het ‘nieuwe normaal’ van de tabaksindustrie is om de schade van het roken van tabak toe te geven en te pretenderen dat ze nu rokers willen helpen om te stoppen met behulp van hun nieuwe commerciële producten.” De organisatie wijst erop dat PMI tegelijkertijd ‘voor investeerders een belangrijke sigarettenproducent’ is en dat het tabaksbedrijf de productiecapaciteit van traditionele sigaretten in landen als Egypte vergroot.

Leugen en manipulatie

Toegeven dat roken schadelijk is, biedt PMI een kans om hun ‘nieuwe’ en ‘innovatieve’ tabaksproducten te promoten, stelt AT Schweiz. De organisatie geeft in het rapport voorbeelden van PMI-advertenties die het verhitte-tabaksproduct IQOS presenteren als een veiliger en beter alternatief voor sigaretten. Volgens PMI is er met de IQOS 95,9 procent minder uitstoot van het kankerverwekkende benzopyreen.

Deze uitspraken zijn echter niet gebaseerd op onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek, stelt AT Schweiz. “We hebben ruimschoots aangetoond dat deze ‘95%’-claim een leugen en manipulatie is”, stelt de Zwitserse organisatie. In een verwijzing naar de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) stelt AT Schweiz dat heated tobacco-producten (HTP) ‘niet als veiliger dan traditionele sigaretten’ kunnen worden beschouwd. “De algemene onafhankelijke wetenschappelijke consensus is dat HTP-gebruikers nog steeds worden blootgesteld aan hoge niveaus van schadelijke stoffen, waarbij de langetermijngevolgen nog onbekend zijn”, stelt AT Schweiz.

Een recente factsheet over verhitte-tabaksproducten van het Trimbos-instituut komt tot dezelfde conclusie en stelt zelfs dat de claim dat in deze producten de tabak niet wordt verbrand misleidend is, omdat de tabak wel degelijk, zij het incompleet, verbrandt.

Langdurige samenwerking Sturla en PMI

AT Schweiz verrichte meer spitwerk en ontdekte dat wetenschapper Sturla al een decennium met PMI werkt. De samenwerking gaat terug tot 2014, toen ze een studie publiceerde met als co-auteur Manuel Peitsch, hoofdonderzoeker bij PMI. Ook dit onderzoek werd gefinancierd door PMI en SNSF. Verder schreef ze met haar team een hoofdstuk voor een in 2015 door Springer uitgegeven boek, waarvan PMI-medewerkers Manuel Peitsch en Julia Hoeng de redacteuren zijn. In 2017 publiceert Chemical Research in Toxicology een studie van Sturla en PMI-onderzoeker Manuel Peitsch. Het PMI-document ‘The Science behind the Tobacco Heating System: A Summary of Published Scientific Articles 2017’ haalt het werk van Sturla aan.

AT Schweiz concludeert dat het ‘evident’ is dat er langdurige “financiële relaties en nauwe persoonlijke banden” zijn tussen Sturla en PMI. Het leidt tot twijfel over haar ‘onpartijdigheid’, zeker gezien de financiële invloed en belangen van PMI, aldus de organisatie. Ook andere ETH-researchers hebben financiering van PMI gekregen, voor bijvoorbeeld een studie naar aerosolen (damp of rook) van e-sigaretten. Ook dit onderzoek kreeg tevens geld van de SNSF.

Inmenging in het wetenschappelijke debat

De zorgen over inmenging van de tabaksindustrie in het wetenschappelijke debat zijn groot. AT Schweiz laakt Sturla’s relatie met een sector “die al decennialang wetenschappelijke bevindingen verdraait en het publiek misleidt over de negatieve effecten van tabak.”

In 2022 beschreef de Amerikaanse organisatie Truth Initiative hoe de tabaksindustrie de wetenschappelijke wereld probeert ‘te infiltreren’. De organisatie onthulde hoe de industrie artikelen publiceerde in wetenschappelijke tijdschriften, hoe de makers van e-sigaret Juul een hele editie sponsorden van American Journal of Health Behavior om hun onderzoek te etaleren, en hoe de industrie deelnam aan conferenties over tabaksbeperking, waar onderzoek dat door de industrie was gefinancierd naast onafhankelijk volksgezondheidsonderzoek werd gepresenteerd.

Truth Initiative wees erop dat het een manier is voor de tabaksindustrie om de beeldvorming bij het publiek ‘subtiel’ bij te draaien, zodat men gaat geloven in de beweringen van de sector dat deze onderdeel kan zijn van de oplossing om een einde te maken aan roken. “Het publiek, de wetenschappelijke gemeenschap, de media en beleidsmakers moeten sceptisch blijven over elke poging van de tabaksindustrie om de wetenschappelijke en regelgevende inspanningen te beïnvloeden, met name als deze kunnen leiden tot een vermindering van hun winsten”, aldus Truth Initiative, dat opriep tot strengere maatregelen om wetenschappelijk onderzoek te beschermen tegen invloed van de tabaksindustrie.