‘Stop de leugens’ is de scherpe titel van een nieuwe campagne waarmee de WHO oproept een einde te maken aan de toenemende invloed van de tabaksindustrie op het gezondheidsbeleid wereldwijd. De lobby vormt de grootste bedreiging van de volksgezondheid.

Door de webredactie

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) lanceerde vorige week de campagne ‘Stop de leugens’ in de strijd tegen de toenemende invloed van de tabaksindustrie op het gezondheidsbeleid overal ter wereld. De WHO-campagne wordt ondersteund door nieuwe gegevens uit de Global Tobacco Industry Interference Index 2023, waaruit blijkt dat de inmenging van de tabaksindustrie in het volksgezondheidsbeleid intensiever wordt. Overal probeert de industrie antirookbeleid te verzwakken of tegen te houden.

Tabaksbedrijven en hun kompanen “maken gebruik van vele tactieken om bestaande beschermende maatregelen van regeringen ongedaan te maken en te ondermijnen, en tegelijk te voorkomen en tegen te werken dat andere maatregelen worden ingevoerd”, stellen STOP en het Global Center for Good Governance in Tobacco Control (GGTC), die de index publiceren. “We roepen alle landen op om het gezondheidsbeleid te beschermen tegen deze dodelijke industrie door haar geen plaats te geven aan de beleidstafel”, aldus Rüdiger Krech, WHO’s directeur gezondheidsbevordering.

Lobby dwarsboomt effectief beleid

De lobby van de tabaksindustrie is volgens de WHO het belangrijkste obstakel voor een succesvol tabaksontmoedigingsbeleid. Vandaar dat de WHO in het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC), artikel 5.3, expliciet heeft verwoord dat verdragspartijen hun ontmoedigingsbeleid moeten beschermen tegen invloed van de industrie. ​​Veel overheden zijn speelbal van beïnvloeding door de industrie, omdat ze zich te weinig aan dit artikel 5.3 gelegen laten liggen en niet op een samenhangende manier op de lobbystrategieën reageren, aldus GGTC en STOP.

Volgens de index zijn de vijf landen die het slechtst presteren de Dominicaanse Republiek, Zwitserland, Japan, Indonesië en Georgië, terwijl de VS plaats acht inneemt. De vijf landen in de ranglijst die het beste hiermee omgaan zijn: Brunei, Nieuw-Zeeland, Frankrijk, Nederland en Botswana. De diplomatieke missies van China, Duitsland, Italië, Japan en het Verenigd Koninkrijk werden overgehaald om de tabaksindustrie in andere landen te promoten.

Lobby floreert ook in Nederland

Dat Nederland hoog op de lijst staat komt doordat de overheid in 2015, naar aanleiding van de rechtszaak van Rookpreventie Jeugd hierover, een protocol opstelde voor de omgang met de tabaksindustrie. In ieder geval bij de centrale overheid blijft de deur sindsdien dicht voor de industrie, maar dat wil niet zeggen dat die niet alsnog wegen weet te vinden om invloed uit te oefenen. Zo wist de tabaksindustrie in 2018 via werkgeversorganisatie VNO-NCW en de VVD-fractie in de Tweede Kamer invloed uit te oefenen op het Nationaal Preventieakkoord. Ex-woordvoerder van het ministerie van VWS Ole Heil, die directeur externe betrekkingen bij Philip Morris werd, en oud-VVD-Kamerlid en tabaksvriend Erik Ziengs, die als nieuwe voorzitter van Ondernemend Nederland een spin in het Haagse web is, maken dat alertheid geboden blijft.

Manieren van beïnvloeding

De tabaksindustrie weet overheden op vele manieren te beïnvloeden, door bijvoorbeeld regeringen voor de rechter te slepen en financiële en in-natura voordelen aan te bieden om tabaksbeperkende maatregelen tegen te gaan, aldus de WHO. Sterker, in augustus kwam de WHO met een waarschuwing voor de inmiddels uitgestelde conferentie over het WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging, waarbij 183 landen zijn aangesloten. De tabaksindustrie bleek officiële delegaties te hebben aangeboden om hun reis en inhoudelijke ondersteuning, inclusief adviseurs, te betalen. Een gelekte interne mail van Philip Morris onthulde hoe dit bedrijf wanhopig ingangen zocht bij de conferentie.

Lange geschiedenis van leugens

De WHO wijst erop dat de tabaksindustie een lange geschiedenis heeft van verspreiding van leugens, waaronder zelfs de bewering dat roken geen longkanker veroorzaakt. “We weten tegenwoordig dat tabak de oorzaak is van 25 procent van alle kanker en jaarlijks meer dan 8 miljoen mensen doodt”, aldus de WHO. Terwijl tabaks- en nicotinebedrijven ‘nieuwe’ en ‘veiligere’ producten aanprijzen die echter ook schadelijk voor de gezondheid zijn, blijven zij doorgaan met het produceren en verkopen van jaarlijks biljoenen sigaretten. De tabaksindustrie verspreidt de leugens over haar producten, stelt de WHO, via social media influencers, front-groepen die onafhankelijk lijken maar het niet zijn, gesponsorde events, gefinancierde wetenschappers en maatschappelijke activiteiten van bedrijven.

Industrie richt zich op jongeren

De WHO wijst op de ‘onophoudelijke inspanningen’ van de tabaksindustrie om zich bij de marketing te richten op kwetsbare groepen, vooral jongeren. De WHO-campagne ‘Stop de Leugens’ steunt dan ook de jongerengroepen die oproepen tot bescherming tegen ‘de manipulatieve praktijken’ van de tabaksindustrie, “die hen belaagt met nieuwe schadelijke producten en ronduit liegt over de gevolgen voor de gezondheid”, stelt Krech.

Er is een cynische reden waarom de tabaks- en nicotine-industrie zich richt op jongeren. Immers, ten minste de helft van de tabaksgebruikers sterft voortijdig. Om de eigen inkomsten op peil te houden moeten dus nieuwe, vervangende rokers worden gevonden. De bedrijven doen er daarom alles aan om hun producten aan jongeren te slijten, zoals het promoten van (e-)sigaretten met smaakjes en e-sigaretten met opvallende ontwerpen, terwijl juist die jongeren zich niet bewust zijn hoe slecht deze producten voor hen zijn.

Lobby moet ontmaskerd worden

Ook investeert de tabaksindustrie immense bedragen in de lobby tegen antitabaksmaatregelen en in organisaties die hun belangen promoten. “Als deze strategieën niet ontmaskerd worden, brengen ze enorme schade toe aan de gezondheid van de bevolking”, aldus de WHO. Bovendien hebben de productie en het gebruik van tabaks- en nicotineproducten ook effect op het milieu, de mentale gezondheid en kinderarbeid, stelt de WHO.