Uit de vierde editie van de U.S. Tobacco Industry Interference Index blijkt dat de tabaksindustrie enorme invloed heeft op het maken van gezondheidsbeleid in Amerika. Er is zelfs sprake van een toename van inmenging. Amerikaanse overheden hebben 927 keer een of meerdere tabakslobbyisten ontvangen.

Door de webredactie

In hoeverre heeft de tabaksindustrie invloed op Amerikaanse regelgeving? Dat wordt jaarlijks vastgesteld in de U.S. Tobacco Industry Interference Index. De index is voor de vierde keer gemaakt door antirookorganisatie Action on Smoking and Health (ASH). Hij is gebaseerd op een inventarisatie van zeven factoren waarop punten te scoren zijn. In totaal zijn er 100 punten te verkrijgen en wie dat maximum haalt, laat de meeste inmenging toe.

Hoe is de index opgebouwd?

De indicatoren zijn:

• • Tot op welke hoogte kan de industrie deelnemen aan het ontwikkelen van beleid? (staat de overheid open voor contact met de industrie?)
• •  Hoe actief is de industrie met CSR (Corporate Social Responsability)? (is er sprake van het aangaan van sponsorovereenkomsten met de industrie?)
• •  Welke voordelen behaalt de tabaksindustrie? (neemt de overheid besluiten die voordelig zijn voor de industrie door bijvoorbeeld regelgeving uit te stellen?)
• •  Zijn er vormen van interactie tussen de overheid en de tabaksindustrie die onnodig zijn? (gaan ambtenaren naar sociale gelegenheden met tabakslobbyisten?)
• •  Hoe transparant is de overheid over dat contact?
• •  Is er sprake van belangenverstrengeling? (neemt de overheid geld aan van de industrie in ruil voor het uitstellen van regelgeving?)
• •  Zijn er preventieve maatregelen genomen? (Wat doet de overheid om inmenging te voorkomen?

Lobby heeft weer meer invloed

In 2019 scoorde de Verenigde Staten 72 van de 100 punten, in 2020 was er een afname naar 68 punten, in 2021 was de invloed terug op het niveau van 2019. De toename tijdens de coronapandemie komt doordat antitabaksactivisten niet met ambtenaren konden afspreken om tegenwicht te bieden. Ook deed de industrie donaties om de pandemie te bestrijden. Maar dit jaar – het onderzoek beslaat de periode april 2021 tot maart 2023 – scoort de Verenigde Staten zelfs nog hoger: 76 punten. Daarmee doet de VS het ook zeer slecht ten opzichte van andere landen volgens de wereldwijde ranglijst: Brunei staat bovenaan met 15 punten; Nederland neemt de zesde plaats in met 35 punten.

Bijna duizend contacten met tabakslobbyisten

Het rapport telde 927 contacten van ambtenaren op staatsniveau met tabakslobbyisten. De tabaksindustrie heeft er 856 ingehuurd voor al die contacten. De lobbyisten hebben invloed gehad die terug te zien was in regelgeving. In Oklahoma is er bijvoorbeeld in 2021 bij wet een adviescommissie van tabaksvertegenwoordigers opgericht die de Oklahoma Tax Committee voorstellen doet en de overheid adviseert over belastingen. Zo heeft de industrie dus direct invloed op het al dan niet afzwakken of tegenhouden van accijnzen, de effectiefste manier van tabaksontmoediging.

In South-Carolina is in 2023 een wet aangenomen waardoor gemeenten niet zelf meer extra antirookmaatregelen mogen instellen. Dat is in het voordeel van de industrie, die zo lang mogelijk op zo veel mogelijk plekken tabak wil verkopen.

Draaideur: ambtenaren worden lobbyist

In Amerika komt het vaak voor dat ambtenaren, vrij snel nadat ze stoppen met hun werk voor de overheid, een baan bij een tabaksfabrikant aannemen, zodat ze als lobbyist met veel ‘insider’-kennis aan de slag kunnen gaan.

De Food and Drug Administration (FDA), die verantwoordelijk is voor de handhaving van de Tabakswet en ook de instantie is die nieuwe producten tot de markt moet toelaten, zag recent ook twee topmedewerkers naar de tabaksindustrie verdwijnen. De FDA staat onder een enorme druk van de industrie, die de dienst onder meer met allerlei eigen onderzoeksrapporten bestookt om met nieuwe producten toegang tot de markt te krijgen.

Overheid is niet transparant

De Amerikaanse overheid is verder niet transparant – zo blijkt uit het rapport van ASH – over de inhoud van de contacten met de tabaksindustrie en over donaties. Ook heeft ze niet het internationale kaderverdrag FCTC van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geratificeerd, dat juist allerlei maatregelen bevat om de industrie op afstand te houden en inmenging te voorkomen. Er staat veel op het spel: ieder jaar sterven er 480.000 Amerikanen aan tabak-gerelateerde ziekten. Zolang de industrie zijn zin krijgt, zal dat aantal niet afnemen.

Zeven aanbevelingen tot verbetering

Het rapport geeft uiteindelijk zeven aanbevelingen waarmee de Amerikaanse overheid beter in staat zal zijn om de volksgezondheid te beschermen door inmenging van de tabaksbranche te voorkomen:

• •  Meer bewustwording creëren over de aanbevelingen in het FCTC-verdrag.
• •  Een langere afkoelperiode bewerkstelligen om ervoor te zorgen dat voormalig ambtenaren niet direct lobbyist kunnen worden.
• •  Mazen in ethische richtlijnen voor ambtenaren dichten.
• •  De FDA moet zich op onafhankelijke studies baseren voor het toelaten van nieuwe tabaksproducten tot de markt.
• •  Beleidsmakers moeten een gedragsprotocol volgen [zoals dat in Nederland het geval is, red.].
• •  Ambtenaren moeten voorgelicht worden over hoe de industrie probeert om regelgeving te beïnvloeden.
• •  Er moet transparantie komen over wie welke donaties van tabaksfabrikanten heeft aangenomen.

Met deze aanbevelingen denkt ASH dat de Amerikaanse overheid zich beter tegen de industrie kan wapenen en zo de volksgezondheid kan verbeteren.