Het Trimbos-instituut is deze maand begonnen met het uploaden van voorlichtingsfilmpjes op TikTok. In de filmpjes gaan jongeren in gesprek met experts over verslaving en de gezondheidsrisico’s van vapen. Ook vertellen influencers hoe de tabaksindustrie hen benadert om vapes te promoten.

Door de webredactie

Op TikTok worden jongeren blootgesteld aan fabels en misleidende informatie over e-sigaretten. Meer dan de helft van de populairste TikTok-filmpjes gerelateerd aan e-sigaretten (63 procent, met in totaal 1,1 miljard views) toonde het gebruik ervan op een positieve manier, bleek uit eerder onderzoek van Tobacco Control. Zo zorgt TikTok ervoor dat er een beeld ontstaat dat vapen niet zoveel kwaad kan. Dit draagt er volgens het Trimbos-instituut waarschijnlijk aan bij dat e-sigaretten steeds populairder worden.

Om de onjuiste claim dat vapen niet zo schadelijk is te bestrijden, is het Trimbos-instituut een voorlichtingscampagne gestart op TikTok en andere sociale media. In de filmpjes stellen jongeren vragen aan experts over de gezondheidsrisico’s van het roken. Ook vertellen influencers hoe ze benaderd worden door de tabaksindustrie.

‘Hoi, wil je onze vapes promoten?’

Reclame voor e-sigaretten is verboden. Alleen speciaalzaken zoals tabakswinkels mogen in de winkel de producten promoten. Ook TikTok verbiedt het tonen, promoten of verhandelen van e-sigaretten, maar grijpt nauwelijks in als dit wel gebeurt. We vonden eerder meerdere buitenlandse influencers die op TikTok vapemerken promoten. Nu blijkt dat ook Nederlandse vapeverkopers via sociale media het reclameverbod proberen te omzeilen. Dat doen ze door jonge TikTokkers te verleiden met gratis spullen en een kleine vergoeding in ruil voor het maken van een promotiefilmpje.

In een van de Trimbos-video’s vertelt een jonge Nederlandse influencer, met in totaal 400 duizend volgers op zijn persoonlijke en met vrienden gedeelde accounts, dat hij wekelijks benaderd wordt door vapebedrijven. In het filmpje leest hij een berichtje voor van zo’n vapebedrijf: “Hoi, zou je onze vapes willen promoten? Hier krijg je een vergoeding van 40 euro voor. We sturen je een vape op naar huis en dan kun je daar een promotievideo mee maken.” De influencer legt verder uit: “Soms hoef je alleen een fotootje van de vape in je video te gebruiken.” Dat is dus makkelijk verdienen.

Vapen tegen stress werk niet

“Waarom krijg ik zin om te vapen als ik het druk heb en gestrest ben?”, vraagt een jongen In een ander Trimbos-filmpje. Projectleider Claire de Nerée van het Trimbos-instituut legt uit dat je hartslag omhooggaat en je bloedvaten vernauwen door nicotinegebruik. “Nicotine is dus geen kalmerende stof. Je krijgt er juist een gestrest en gejaagd gevoel van.” Dat gebeurt ook als je een tijd niet gerookt hebt en je nicotinepeil daalt. Vape je een tijdje niet? Dan schreeuwt je lichaam om meer nicotine en dat voelt volgens De Nerée aan als stress. “Als je dan weer rookt verdwijnen die ontwenningsverschijnselen en voel je je wat rustiger, maar dat ben je dus niet echt”, legt ze verder uit. De reden dat je door stress zin krijgt om te roken is gewoonte. Vape je als je gestrest bent? Dan koppelen je hersenen vapen aan stressmomenten, aldus De Nerée. De volgende keer dat je weer gestrest bent, krijg je ook weer zin om te vapen.

Stop in één keer

“Kun je beter in één keer stoppen of in stappen?”, vraagt een meisje in weer een andere Trimbos-video. Medewerker van Stoplijn (een gratis hulplijn voor vragen over stoppen met roken) Kariene Bolt antwoordt: “Het is juist makkelijker om in één keer te stoppen, want dan kies je een duidelijk moment om te stoppen. Als je mindert, kost dat heel lang heel veel moeite.” Mensen die kiezen om te minderen gaan vaker toch weer meer vapen. “Het kan wel helpen om een keer voor de stopdatum al een moment minder te roken. Je rookt bijvoorbeeld niet na het eten waar je dat normaal wel doet. Zo kan je al een beetje oefenen met stoppen.”

Praat over je verslaving

Wat als niet jij, maar je vrienden verslaafd zijn? Een tweede gesprekspartner van Bolt vindt de schorre stemmen van zijn rokende vrienden toch wel heftig en vraagt zich af hoe hij met hun verslaving moet omgaan. “Ga in gesprek met ze”, zegt Bolt. “Vaak merk je dan dat ze zelf ook al willen stoppen. Door erover te praten kun je samen kijken wat diegene zou kunnen helpen.”

De gesprekken in de filmpjes zijn een stevig tegengeluid tegen de onjuiste claim dat vapen niet zo schadelijk zou zijn. De filmpjes worden de komende periode actief op sociale media verspreid. Ook kun je ze terugvinden op jongvolwassenen.ikstopnu.nl.

Los van het Trimbos-instituut lanceerden de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij (Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en Longfonds) vorige week het platform ‘Doei Tabaksindustrie’, dat op sociale media jongeren laat zien hoe de nicotine-industrie ze verleidt en manipuleert. Op Instagram en TikTok daagt het platform jongeren uit om in actie te komen tegen de industrie.