Aanstaande vrijdag, 2 september, buigt de rechtbank in Rotterdam zich over de vraag op welke wijze er een einde moet komen aan de sjoemelsigaret. In deze zaak, die tegen de staatssecretaris van VWS is aangespannen door Rookpreventie Jeugd, de gemeente Amsterdam en 14 gezondheidsorganisaties, gaat het over de geldigheid van de zeer omstreden methode voor het meten van de teer-, nicotine- en koolmonoxide-uitstoot (TNCO) van sigaretten.

Door de webredactie

In een baanbrekende uitspraak oordeelde het Europees Hof van Justitie op 22 februari jl. al dat de huidige – in de Europese en Nederlandse wetgeving vastgelegde meetmethode – niet aan particulieren mag worden tegengeworpen, omdat die methode niet op de correcte manier is bekendgemaakt. Bovendien oordeelde het Hof dat de te hanteren methode het rokersgedrag beter moet simuleren met het oog op de bescherming van de gezondheid, vooral van jongeren.

De rechter in Rotterdam moet nu gaan vaststellen dat VWS (meer specifiek: de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)) aan de door het Hof opgesomde voorwaarden moet voldoen, opdat sigaretten daadwerkelijk binnen de maximale wettelijke emissiewaarden blijven. De uitspraak van het Hof van februari geldt voor alle 27 EU-lidstaten. De invulling die de rechtbank Rotterdam eraan geeft zal de voorloper worden voor de gehele Europese Unie. De ook in de procedure aanwezige tabaksindustrie verzet zich hevig tegen elke wijziging, terwijl VWS een middenpositie inneemt.

Achtergrond

In de Europese Tabaksproductenrichtlijn (TPD, 2014/40/EU) is vastgelegd dat sigaretten maximaal 10 mg teer, 1 mg nicotine en 10 mg koolmonoxide mogen afgeven. Om die waarden vast te stellen is een meetmethode voorgeschreven volgens ISO-normen.

Al in 2016 had Rookpreventie Jeugd tijdens de strafzaak tegen de tabaksindustrie onder leiding van advocaat mr. Bénédict Ficq dankzij informatie van de Amerikaanse klokkenluider Jeffrey Wigand (The Insider) ontdekt dat de industrie de meetmethode beïnvloedt door minuscule gaatjes in de filters van sigaretten aan te brengen. Bij het meten van de TNCO-waarden wordt daardoor lucht aangezogen die de sigarettenrook verdunt. Maar rokers dekken die gaatjes af met hun lippen en vingers, waardoor zij veel hogere concentraties TNCO binnenkrijgen.

In 2018 onderzocht het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een alternatieve testmethode waarbij de gaatjes in de filters worden afgeplakt en de frequentie en intensiteit van het inhaleren naar menselijk rookgedrag worden verhoogd. Dat onderzoek wees uit dat alle sigaretten twee à drie en soms zelfs 26 keer zoveel TNCO afgeven als wettelijk is toegestaan.

De zaak

Op basis van de RIVM-uitkomsten hebben Rookpreventie Jeugd c.s. de NVWA gevraagd om op te treden tegen al die overtredingen van de wettelijke normen en alle sigaretten uit de handel te nemen. De NVWA weigerde hier gehoor aan te geven en verwees naar de wettelijk voorgeschreven ISO-methode. Bezwaar bij het ministerie van VWS haalde niets uit, waarna Rookpreventie Jeugd met de mede-eisers naar de rechter is gestapt.

Bij de rechtbank voerden de eisers, vertegenwoordigd door mr. Phon van den Biesen, aan dat de wettelijke maxima voor TNCO-emissies, die bedoeld zijn ter (relatieve) bescherming van de volksgezondheid, zwaarder wegen dan de frauduleus gebleken wettelijke meetmethode. Op voorstel van de eisers vroeg de rechter daarop het Europees Hof van Justitie via een aantal ‘prejudiciële vragen’ om uitleg van de Europese tabaksregelgeving.

In februari stelde het Hof vast dat de ISO-methode, opgesteld door een privaat norminstituut in samenwerking met de tabaksindustrie, nooit officieel gepubliceerd is in het Publicatieblad van de Europese Unie. Europese burgers hebben daardoor nooit kennis kunnen nemen van deze methode, die alleen al om die reden niet aan hen kan worden tegengeworpen, zoals dat in juridische termen heet. Anders gezegd, de Europese burger moet erop kunnen vertrouwen dat een sigaret echt niet meer dan 10 mg teer, 1 mg nicotine en 10 mg koolmonoxide afgeeft. Op basis van dit oordeel moet het handhavingsverzoek van Rookpreventie Jeugd c.s. opnieuw worden beoordeeld aan de hand van de door het Hof meegegeven criteria.

De zaak dient op 2 september 2022 om 9.30 uur bij de rechtbank in Rotterdam. De rechtbank heeft twee uur voor deze behandeling uitgetrokken.