Door frontgroepen in te zetten en media te financieren wist de tabaksindustrie in Bulgarije politici te bereiken en antirookwetgeving af te zwakken. Dat blijkt uit een nieuw rapport van de Bulgaarse antirookvereniging Smoke-Free Life Coalition.

Door de webredactie

Bulgarije heeft de hoogste tabaksconsumptie van Europa en 10 procent van de overheidsinkomsten komt uit tabaksaccijns. Dat verklaart waarom Bulgarije boven aan de lijst van Europese landen staat wat betreft hart- en vaatziekten, beroertes en kanker. Hoe komt het dat de overheid zo’n inefficiënt antirookbeleid voert? Heeft de industrie daar iets mee te maken? Hoe bereiken boodschappen van de tabaksindustrie beleidsmakers? En hebben die boodschappen effect?

Dat is het uitgangspunt geweest van een studie van de Bulgaarse antirookvereniging Smoke-Free life Coalition. In het onlangs gepresenteerde rapport Toxic Dependency, how industry shapes tobacco control policies to its advantage trekt ze haar conclusie: de industrie weet op een slinkse manier invloed uit te oefenen op het antirookbeleid.

Twijfel zaaien

Dat doet de industrie op meerdere vlakken. In de eerste plaats ontkent ze in haar berichtgeving dat voorgenomen antirookbeleid effect heeft. Dat doet ze zowel openlijk door twijfel te zaaien, maar ook door frontgroepen in te zetten (lobbygroepen, stichtingen of belangenverenigingen die niet direct aan de industrie gelieerd zijn, maar er wel door gefinancierd worden en haar argumenten uitdragen). Zo vallen ze het antirookbeleid aan dat door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt voorgestaan en gaan ze in tegen het internationale antirookverdrag FCTC. De industrie benadrukt dat deze maatregelen slecht voor de industrie zijn en dus slecht voor de economie.

Imago’s oppoetsen

Daarnaast doen tabaksfirma’s er alles aan om de aandacht af te leiden van de dodelijke gevolgen van tabaksgebruik door hun imago op andere vlakken op te poetsen. Ze sponsoren bijvoorbeeld peukenopruimacties (ook in Nederland) en culturele instellingen (een sluipweg om in gesprek te komen met machtige personen).

Vast argument: ‘illegale handel’

Verder komt de industrie in het geweer tegen ieder voornemen om de accijns op te hogen. Een accijnsverhoging is de meest effectieve manier om roken te ontmoedigen, vooral onder jongeren en onder mensen die weinig te besteden hebben. Die groepen zullen daardoor het eerst profiteren van de gezondheids- en economische voordelen van stoppen en niet beginnen met roken. De industrie gebruikt steevast het argument dat een accijnsverhoging tot een toename van de illegale handel in tabaksproducten zal leiden en criminelen aanmoedigt zich daarop te storten. Daarbij zegt de industrie dat de overheid inkomsten zal mislopen omdat rokers massaal illegale producten op de zwarte markt gaan aanschaffen en er dus geen accijnzen afgedragen gaan worden.

E-sigaretten als antirookbeleid

Ten slotte zegt de industrie dat ze zich al volledig richt op het verminderen van de schadelijkheid van roken en dat ze een rookvrije toekomst nastreeft. Dat doet ze door te proberen e-sigaretten en alternatieve tabaksproducten onderdeel van antirookbeleid te laten uitmaken.

Ogenschijnlijk onafhankelijke organisaties

Al de boodschappen van de tabaksindustrie bleken te zijn overgenomen door verschillende organisaties als de National Patient Organization (NPO), het Center for the Study of Democracy, het Institute for Market Economics (IME) en de University of National and World Economy. Ook zijn de boodschappen terug te vinden in de publicatie Science of Cardiology.

Deze ogenschijnlijk onafhankelijke organisaties komen veel betrouwbaarder over dan de industrie zelf. De NPO (die in 2018 en 2019 geld van de industrie kreeg) heeft zich bijvoorbeeld openlijk hardgemaakt voor het omarmen van alternatieve tabaksproducten, omdat ze minder schadelijk zouden zijn dan sigaretten, ondanks waarschuwingen van de WHO tegen dat soort claims. Het IME, dat geld kreeg van PMI Impact (een Philip Morris-fonds dat zich richt op accijnzen), lobbyde voor een ‘nul-accijns-regeling’ op alternatieve tabaksproducten.

Kranten lieten zich sponsoren

Uit het onderzoek van Smoke-Free Life Coalition blijkt dat meerdere advocatenkantoren en frontgroepen zijn ingezet om die boodschappen te verspreiden en daarmee Bulgaarse media te benaderen. Sommige kranten als 24 Chad en Trud plaatsten gesponsorde content, zonder erbij te vermelden dat het gesponsord was. Ook bleek de krant Capital geld van een tabaksfabrikant te hebben geaccepteerd als sponsoring voor een evenement. Op Capitals website is daarna reclame gemaakt voor de industrie.

Boodschappen bereikten parlement

Niet alleen jongeren, studenten, wetenschappers en medisch specialisten konden die boodschappen lezen, ze bereikten ook parlementariërs, beleidsmakers en overheidsorganen. Die laatstgenoemden stonden direct open voor de argumenten van de tabaksindustrie. Uit het onderzoek blijkt dat ambtenaren van de ministeries van Financiën, Economie en Landbouw en ook de douane contact met tabakslobbyisten hebben gehad. Volgens het rapport heeft dat invloed gehad op het instellen van lage accijnzen op alternatieve tabaksproducten.

Daardoor loopt Bulgarije achter op andere Europese landen als het gaat om antirookwetgeving, stelt de Smoke-Free Tobacco Coalition. De onderzoekers: “De analyse laat zien dat bij gebrek aan een duidelijke visie en goede prioriteiten bij de overheid, en door het ontbreken van enige moeite om de populatie tegen de invloed van de tabaksindustrie te beschermen door afdoende beleid in te voeren, het een mission impossible is om te voorkomen dat de industrie nieuwe jonge consumenten rekruteert, haar markt vergroot en haar winsten vermeerdert.”

‘Implementeer het FCTC-verdrag’

Tabakswaakhond STOP heeft advies voor Bulgarije naar aanleiding van dit rapport: “Hoewel Bulgarije al in 2005 het FCTC-verdrag van de WHO heeft geratificeerd, is tabakssponsoring er op dit moment niet verboden. Dat zou moeten veranderen. Daarbij is het ook belangrijk om artikel 5.3 uit het verdrag (waarbij de overheid de industrie buiten de deur moet houden als er antirookbeleid wordt gemaakt, red.) volledig te implementeren, om de invloed van de industrie op het in haar voordeel veranderen van antirookmaatregelen tegen te kunnen gaan.”