Het roken in films en series neemt weer toe, zo wijzen onderzoeken uit. De redactie van TabakNee krijgt regelmatig mails van lezers die zich ergeren aan roken op het scherm. Daarom starten we het ‘Meldpunt roken in media’. Doel is roken van het scherm te bannen.

Door de webredactie

Sinds 2004 is roken op de werkvloer in Nederland verboden. Ook acteurs mogen geen sigaret of sigaar opsteken, zelfs niet als dit functioneel is in een film. Want ook een filmset is een werkvloer. Toch zijn er nog regelmatig sigaretten en rookwolken te zien in films en series, zoals in Flikken Maastricht, Mocro Maffia of Soof 1, want er is geen verbod op het in beeld brengen van roken. Daarvoor worden dan weer nepsigaretten gebruikt. Internationaal lijkt het roken eveneens toe te nemen.

Lezers van TabakNee irriteren zich hier regelmatig aan. Mails die bij de redactie binnenkomen, gaan bijna allemaal over roken op het scherm. Onlangs nog riep de VPRO-serie The Spectacular groeiende ergernis op, omdat er extreem veel in wordt gerookt. Ook een groot aantal series op Netflix zijn veel mensen een doorn in het oog. Hierin wordt zo vaak gerookt dat het de vraag oproept of de streamingdienst geld ontvangt van de tabaksindustrie. Het rookverbod op de werkvloer is bedoeld om niet-rokers te beschermen tegen meeroken. Maar het fnuikende van het zien van roken, is dat het uitnodigt tot roken. Zien roken doet roken, is uit onderzoek gebleken. Vooral voor jeugdige kijkers is roken in de media daarom een gevaarlijke ontwikkeling.

Aantal tabaksincidenten gestegen

De Centers for Disease Control and Prevention (CDC) publiceerde in 2019 de uitkomsten van een onderzoek waarin roken in films en series in de jaren 2010 en 2018 met elkaar werd vergeleken. Hieruit bleek dat het aantal zogenoemde tabaksincidenten – de keren dat er gerookt wordt of tabaksproducten getoond worden – in de meest bekeken films met 57 procent was gestegen. In films met de classificatie PG-13, die kinderen absoluut onder begeleiding moeten kijken, was zelfs een stijging van 120 procent geteld. In 2018 waren biografische drama’s verantwoordelijk voor de meeste tabaksincidenten, waaronder 82 procent van die in PG-13-films.

Populair bij tieners

In de VS stelt de ngo Smokefree Media zich tot doel een einde te maken aan de voortdurende zoektocht van de tabaksindustrie naar nieuwe rokers via de film- en video-industrie. De organisatie is opgericht door professor Stanton Glantz, een ervaren antitabaksactivist van de University of California in San Francisco. Op de website van Smokefree Media wordt bijgehouden hoeveel rook kinderen dagelijks zien via het scherm of in de bioscoop. In spannende films zoals The King’s Men uit de stal van Disney, waarin ’s werelds ergste tirannen en criminele meesterbreinen een oorlog willen beginnen, wordt gerookt. Evenals in Wonder Woman 1984, waarin superheldin en halfgod Diana Prince het opneemt tegen twee slechteriken. Beide films zijn bij uitstek populair bij tieners.

Ook series worden door de organisatie onder de loep genomen. Boven aan het lijstje prijkt de serie Euphoria, die het verhaal vertelt van een aantal middelbare scholieren en hun ervaringen met seks, drugs, liefde en vriendschap. Deze serie heeft weliswaar de rating TV-MA, niet geschikt voor jongeren onder de 18, maar is onder scholieren uiteraard populair.

Heimelijke comeback

Roken heeft volgens de Australische krant The Sidney Morning Herald de afgelopen jaren zelfs een heimelijke en enigszins raadselachtige comeback gemaakt. Journalist Tim Elliott noemt films als The Matrix Resurrections, Mare of Easttown en de dramaserie Dead to Me. Er wordt volop gerookt in de Netflix-serie The Umbrella Academy en in Orange is the New Black, maar ook op tv in Modern Family en Law & Order: SVU.

Elliott wijst erop dat de tabaksfabrikanten jaarlijks aan de Amerikaanse Federal Trade Commission moeten bewijzen dat ze niet hebben betaald voor het plaatsen van hun product in films, tv-shows of videogames. Maar deze overeenkomst gaat niet over de inhoud van streamingdiensten als Netflix, HBO of Disney+. Hierop is zo’n enorme hoeveelheid aan films en series te zien, dat het voor antitabaksorganisaties en regelgevers bijna onmogelijk is om toezicht te houden.

Meldpunt roken in media

Roken op het scherm is geweldige reclame voor de tabaksindustrie, vooral als de roker een stoer en cool personage is, waar jongeren zich graag mee identificeren. Als de trend dat roken steeds vaker in beeld verschijnt doorzet, dan is deze ontwikkeling meer dan zorgelijk. De redactie van TabakNee wil hierover zo veel mogelijk feiten verzamelen. We roepen u als lezer dan ook op om rookscènes in films en series te melden via de knop Meldpunt roken in media. Zo kunnen we aantonen en zichtbaar maken dat er erg veel in beeld wordt gerookt. Waarmee we uiteindelijk tv- en filmmakers, omroepen en streamingdiensten hopen te overtuigen het roken voortaan van het scherm te bannen.