Drie tabaksfirma’s vechten in Denemarken een stevig pakket aan nieuwe antitabaksmaatregelen via de rechter aan. Dat is een beproefde, maar altijd vergeefs gebleken strategie van de tabaksindustrie om tabaksbeleid te frustreren.

Door de webredactie

Drie tabaksproducenten, House of Prince, Nicoventures Holdings Limited en British American Tobacco (BAT), daagden onlangs de Deense regering voor de rechter in een poging nieuwe tabaksontmoedigingswetgeving tegen te gaan. Dat maakte het Deense ministerie van Volksgezondheid afgelopen week bekend via een persbericht.

De tabaksbedrijven zijn tegen een nationaal actieplan, dat in december 2020 door een brede politieke meerderheid in Denemarken is aangenomen. Door de nieuwe regels is het nu verboden om andere smaken dan tabak en menthol op de markt te brengen voor e-sigaretten. Ook geldt er een aangescherpt reclameverbod voor e-sigaretten in speciaalzaken en een reclameverbod voor tabaksvrije nicotinezakjes. Verder is roken op schoolterreinen voortaan verboden. Maar de belangrijkste steen des aanstoots voor de tabaksfirma’s is de invoering van standaardverpakkingen (plain packaging) voor alle tabaksproducten en e-sigaretten.

In Denemarken roken nog aanzienlijk veel meer jongeren dan in andere Europese landen. De maatregelen zijn bedoeld om deze trend te keren. In Denemarken, met een bevolking van 6 miljoen mensen, sterven jaarlijks 13.600 mensen aan rookgerelateerde ziektes. Maar volgens de tabaksreuzen zijn de preventiemaatregelen in strijd met EU-wetgeving en hebben ze bovendien geen nut. Daarom stappen ze naar de rechter.

Bekende strategie

BAT voert op zijn website aan dat er geen overtuigend bewijs zou zijn dat standaardverpakkingen roken onder jongeren effectief tegengaan of bestaande rokers aanmoedigen te stoppen. Maar uit Australisch onderzoek blijkt dat mensen na het invoeren van standaardverpakkingen veel vaker overwegen te stoppen, de sigaretten als minder bevredigend ervaren en denken dat de sigaretten van mindere kwaliteit zijn.

De Deense minister van Volksgezondheid, Magnus Heunicke, laat weten dat het niet de eerste keer is dat de internationale tabaksindustrie probeert rookpreventiemaatregelen een halt toe te roepen. “Het is een bekende strategie die ze in veel landen hebben geprobeerd. Maar daar zullen ze niet mee slagen.”

En dat is tot nu toe inderdaad nog niet gelukt. Het aantal landen dat standaardverpakkingen ingevoerd heeft, is de afgelopen jaren in rap tempo toegenomen. Inmiddels is de maatregel volledig geïmplementeerd in 17 landen, waaronder Nederland. In een aantal van deze landen heeft de tabaksindustrie rechtszaken aangespannen om plain packaging aan te vechten, maar in geen enkel geval kreeg ze gelijk. Vanuit juridisch oogpunt is er dus geen beletsel voor de invoering van plain packaging. Heunicke is in ieder geval positief gestemd: “Ik beschouw de rechtszaak als een erkenning dat Denemarken nu het voortouw neemt en een grote en belangrijke eerste stap voor de volksgezondheid heeft gezet.”

Dure intimidatie

Zulke rechtszaken zijn niet goedkoop. De rechtszaak die Australië in 2015 won van Philip Morris Asia over de invoering van standaardverpakkingen – waar Australië de eerste in de wereld mee was – heeft meer dan 35 miljoen euro gekost, zo bleek uit onderzoek van The Guardian. Een stevig prijskaartje, dat de tabaksindustrie regelmatig inzet als intimidatietechniek. De Britse krant zag brieven, waaronder drie van BAT, aan de regeringen van Oeganda, Namibië, Togo, Gabon, Congo, Ethiopië en Burkina Faso, waarin ze de regeringen beschuldigden van het schenden van hun eigen wetten en internationale handelsovereenkomsten en waarschuwden voor mogelijke economische schade.

Zulk spierballenvertoon heeft zelden succes. Toen Philip Morris Uruguay voor de rechter sleepte, kreeg het land financiële steun van de miljardairs Michael Bloomberg, oud-burgemeester van New York, en Bill Gates, die een fonds oprichtten om landen te helpen in hun strijd met de tabaksindustrie. Uruguay won de zaak.