De Europese Ombudsman Emily O’Reilly is een onderzoek gestart om vast te stellen of de Europese Commissie wel voldoet aan de regels en transparant is over de contacten die de EC met de tabakslobby heeft. De industrie blijft voortdurend nieuwe manieren zoeken om wetgeving te beïnvloeden, ook nu er nieuwe antirookwetgeving gemaakt gaat worden.

Door de webredactie

De Europese Tabaksproductenrichtlijn gaat herzien worden. En omdat er bij de vorige herziening, die in 2012 van start ging en in 2014 voltooid was, sprake was van een extreme druk van tabakslobbyisten op het herzieningsproces, is het verstandig om te kijken of de Europese Commissie (EC) wel goed met die tabakslobby omgaat. Houdt de EC de industrie voldoende op afstand, of is zij, als er wel contact is geweest, daar transparant over? Zodat als er weer een nieuw leger tabakslobbyisten de Europese Commissie gaat bestoken, het makkelijker wordt inzicht in hun tactieken te krijgen.

De EC is verplicht transparant te zijn omdat de Europese Unie, net als haar individuele lidstaten, het internationale antirookverdrag FCTC van de Wereldgezondheidsorganisatie heeft geratificeerd. Artikel 5.3 in dat verdrag bepaalt dat overheden geen enkele invloed van de tabaksindustrie op het antitabaksbeleid moeten toelaten. Een unieke regel die is gemaakt om de volksgezondheid te beschermen tegen een uniek product, namelijk het enige consumentenproduct dat bij beoogd gebruik de oorzaak is van de dood van de helft van zijn gebruikers.

Niet actief openbaar

De Europese Ombudsman Emiliy O’Reilly heeft daarom aangekondigd een onderzoek te gaan doen naar de omgang van de Europese Commissie met de tabakslobby en hoe transparant ze is over eventuele contacten, zo meldt de EU Observer. In het FCTC-verdrag staat namelijk dat contact tussen de tabaksindustrie en de overheid beperkt moet blijven tot uitleg van al vastgesteld beleid, en dat de overheid daar volledige openheid over dient te geven. De Nederlandse overheid heeft daarvoor bijvoorbeeld een gedeelte van de website van de Rijksoverheid ingericht, waar de correspondentie die er nog is met de industrie actief openbaar gemaakt wordt. Bij de EC is zo’n website er niet. De EC is alleen transparant als er van buitenaf een beroep op de Wet openbaarheid bestuur wordt gedaan. O’Reilly vraagt zich af of alle opgevraagde documenten in navolging van zo’n verzoek wel vrijgegeven zijn.

Commissie negeerde advies

O’Reilly heeft genoeg redenen om aan te nemen dat de EC er de kantjes vanaf loopt. In 2016 concludeerde ze nog dat de weigering van de Europese Commissie om verslagen van hun ontmoetingen met tabakslobbyisten online te publiceren ‘wanbeleid’ was. Ze riep de Commissie toen op om proactief transparant te worden over deze contacten. De Commissie negeerde haar advies echter en liet weten dat ze vond dat ze al transparant genoeg was; er was een transparantieregister waarin stond welke lobbyisten in Brussel rondliepen en als iemand meer wilde weten, zou er na een Wob-verzoek duidelijkheid worden gegeven.

Maar in 2020 bleek uit onderzoek van lobbywaakhond Corporate Europe Observatory naar de lobbycontacten van de EC met de tabakslobby dat de EC haar oren te veel naar de tabaksindustrie liet hangen en te weinig transparantie betrachtte over ontmoetingen met die lobby.

Lobbykantoor met PMI als klant

In februari waarschuwde O’Reilly de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen nog voor mogelijke lobbypogingen voor tabaksfabrikant Philip Morris door een voormalige Eurocommissaris. Günther Oettinger, van 2014 tot 2019 Eurocommissaris verantwoordelijk voor de begroting en personeelszaken, was namelijk consultant geworden bij Kekst CNC, dat onder meer Philip Morris International als klant heeft. Wat maar weer duidelijk maakt dat de industrie constant nieuwe ingangen zoekt om nieuwe wetgeving die haar niet bevalt, te manipuleren, te vertragen of tegen te houden.

O’Reilly heeft voor haar onderzoek nu per brief bij Von der Leyen alle documenten opgevraagd die gaan over ontmoetingen met de tabakslobby in 2020 en 2021, ook de documenten die al eerder zijn opgevraagd onder de Wet openbaarheid van bestuur. Wanneer haar onderzoek klaar zal zijn, is nog niet bekend.