De tabaksindustrie in Nederland lanceerde onlangs de Nationale Smokkel Monitor, een website waarop de illegale handel in tabak als nationale ramp wordt gepresenteerd. TabakNee nam er een kijkje.

Door de webredactie

De nieuwe website Nationale Smokkel Monitor is een initiatief van de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK), de brancheorganisatie van de in Nederland gevestigde sigaretten- en shagindustrie (behalve Philip Morris). Deze smokkelmonitor, die zichzelf met de toevoeging ‘Nationale’ een officieel tintje hoopt te geven, is naar eigen zeggen “het meest uitgebreide platform op het gebied van illegale tabakshandel […]” en vervangt de nieuwsbrief van VSK (VSK Newsroom) die al vrijwel uitsluitend aan smokkel was gewijd, zie deze analyse op TabakNee.

Rattenuitwerpselen en asbest

Illegale tabaksproducten zijn tabaksproducten waarvoor geen belasting (accijnzen en btw) wordt afgedragen. Ze kunnen gesmokkeld zijn (uit een land waar ze goedkoper zijn) of nagemaakt (in een illegale fabriek). Het voorkomen en bestrijden van deze illegale handel is voor de VSK-leden “topprioriteit”, zo valt te lezen op de Nationale Smokkel Monitor onder het tabje ‘Strijd’. Die strijd wordt met schijnbaar nobele doelen gevoerd: door illegaal verkochte tabak loopt de Nederlandse staatskas accijnzen en btw mis. Daarnaast ondermijnt het zowel de tabakswetgeving als de preventie van jeugdroken en voor de roker zelf is het ook niet best; illegale sigaretten kunnen zelfs rattenuitwerpselen of asbest bevatten, zo staat onder het tabje ‘Gevolgen’.

Roken is te duur geworden

De boodschap van de Nationale Smokkel Monitor is helder: in Nederland (en ook elders) worden steeds meer illegale tabaksproducten gerookt. De reden? Roken is te duur geworden, aldus de VSK. “Hoe hoger de accijns en hoe hoger dus de prijs, hoe meer consumenten op zoek gaan naar goedkopere en soms illegale tabaksproducten”, lezen we op de site. En Big Tobacco heeft nieuwe argumenten gevonden: tabak mag binnenkort nergens meer in het zicht staan en wordt in standaardverpakkingen verkocht. Daardoor “is het ook veel gemakkelijker om vervalsingen voor ‘echt’ door te laten gaan”.

Onderzoeken betaald door de tabaksindustrie

Dat de illegale handel zou toenemen omdat mensen hun rokertje niet meer kunnen betalen, tonen de fabrikanten op de monitor met allerlei onderzoeken aan. Als we die onder de loep nemen, blijkt dat ze betaald zijn door de tabaksindustrie zelf.
Enkele voorbeelden: Zo’n 16 procent van de in Nederland geconsumeerde tabak zou illegaal op de markt zijn, aldus het meest recente rapport van marktonderzoeker WSPM over illegale handel. Dit onderzoek is betaald door de vier grootste tabaksfabrikanten, British American Tobacco, Imperial Brands, Japan Tobacco International en Philips Morris. Ook uit ander onderzoek zou blijken dat de illegale sigarettenhandel toeneemt omdat tabak te duur zou zijn; onderzoek van Alvarez & Marsal, in opdracht van tabaksreus JTI.

Er wordt gerefereerd aan onderzoek van Kantar – in opdracht van VSK – waaruit zou blijken dat Nederlandse rokers 12 procent meer tabak zijn gaan kopen in België en Duitsland, ondanks de gesloten grenzen en lockdowns. Deze conclusie werd getrokken op basis van 659 rokers (niet bepaald representatief) die hun opgerookte pakjes gedurende drie weken registreerden in een online-vragenlijst. Waar die rokers woonden (aan de grens?) is niet bekend. TabakNee heeft overigens onlangs onthuld dat Kantar ook onderzoek uitvoert voor de antirookcoalitie Gezondheidsfondsen voor Rookvrij, waarna Kantar beloofd heeft niet meer te zullen werken voor de tabaksindustrie.

KPMG is op de smokkelmonitor ook weer van de partij, het onderzoeks- en adviesbureau dat al jarenlang de smokkel in de EU namens de tabaksindustrie onderzoekt; onlangs deed KPMG dit in België, waar, je raadt het al, het aantal consumenten van illegale tabaksproducten toeneemt. Dit onderzoek is overigens onderuitgehaald door de Belgische tabaksexpert Luk Joossens.

Cijfers van de FIOD

Kortom, de tabaksbranche wil haar punt maken met niet-onafhankelijke onderzoeken. Het enige cijfer dat hout snijdt en een indicatie van de illegale tabakshandel geeft, komt van de FIOD (de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst) en werd genoemd in een artikel in BN DeStem. De FIOD heeft becijferd dat de in 2020 in beslag genomen tabak en sigaretten – als die in Nederland op de markt waren gekomen – de schatkist 53 miljoen euro aan misgelopen inkomsten (accijns en btw) hadden gekost. Dat klinkt misschien veel, maar is relatief weinig in verhouding tot wat de Nederlandse staat aan tabaksaccijnzen ontvangt, zo’n 2,5 miljard euro per jaar.

Kortom…

Met deze monitor probeert VSK duidelijk de politiek te beïnvloeden, maar zet Den Haag meteen ook op het verkeerde been. Het staat namelijk via allerlei internationale onderzoeken vast dat hoge accijnzen het beste middel zijn in de strijd tegen het roken. Hoe duurder de tabak, hoe minder er wordt gerookt, maar daarover wordt met geen woord gerept op de smokkelmonitor. De tabaksindustrie wil accijnsverhoging koste wat het kost voorkomen om geen klanten te verliezen. De Haagse politiek moet zich door deze site niet van de wijs laten brengen en de in het Preventieakkoord overeengekomen accijnsverhogingen onverkort doorvoeren.