Maar liefst 43 samenwerkingsovereenkomsten en/of afspraken heeft de NVWA aangetroffen met onrechtmatige vergoedingen in tankstations. Hierbij zijn negen verschillende fabrikanten van tabaks- en aanverwante producten betrokken. Zij kunnen bestuurlijke boetes verwachten.

Door de webredactie

Volgens de Tabaks- en rookwarenwet is reclame voor tabaks- en aanverwante producten verboden, met daarop slechts enkele uitzonderingen. Sinds 1 juli 2020 geldt een uitstalverbod voor supermarkten en sinds 1 januari 2021 voor de overige verkooppunten, zoals tankstations. Een uitzondering geldt voor geregistreerde speciaalzaken. Op grond van het reclameverbod is het uitdelen van vergoedingen door tabaksfabrikanten, om de verkoop van producten te stimuleren, niet toegestaan. Hieronder vallen niet alleen verkoopbonussen, maar ook zogenoemde schapvergoedingen. Dit zijn vergoedingen voor opname in het schap, schapindeling, zichtbaarheid en beschikbaarheid van de producten.

Onrechtmatige vergoedingen

In 2019 constateerde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) al overtredingen van het reclameverbod bij tabaksspeciaalzaken. In het najaar van 2020 deed de NVWA in opdracht van het ministerie van VWS opnieuw onderzoek, nu bij zes exploitanten van winkels van tankstation-formules, zo blijkt uit een brief van staatssecretaris Blokhuis, die hij op 25 juni aan de Tweede Kamer stuurde. Deze winkels verkopen tabak en aanverwante producten. Alle onderzochte exploitanten van winkels van tankstation-formules bleken samenwerkingsovereenkomsten met fabrikanten te hebben gesloten over de verkoop en promotie van tabaksproducten en aanverwante producten. In totaal hebben negen tabaksfabrikanten 43 keer onrechtmatige vergoedingen verstrekt.

Bonussen van tonnen

In de samenwerkingsovereenkomsten die NVWA-inspecteurs bij de hoofdkantoren aantroffen variëren de vergoedingen per overeenkomst van 6.000 tot circa 665.000 euro per jaar. Bij ruim de helft van de overeenkomsten ligt dit bedrag boven de 100.000 euro. Bij iets minder dan 1/3 van de 43 overeenkomsten was sprake van een vergoeding van meer dan 200.000 euro waarbij het in bijna 40 procent van de gevallen ging om een bedrag van 300.000 euro of meer.

Vergaande bemoeienis

“In 2/3 van de overeenkomsten zijn vergoedingen voor opname in het schap aangetroffen, veelal volgens een overeengekomen schapindeling”, zo schrijft de NVWA. “In de meeste gevallen gaat het om een vaste vergoeding per jaar of is deze vergoeding onderdeel van een totale vergoeding of samenwerkingsbijdrage. Hieronder vallen dan vaak ook afspraken over zichtbaarheid en beschikbaarheid van de producten in het schap of de levering van verkoop- of registratiedata.” Enkele fabrikanten bemoeiden zich tot in de winkel met de opstelling van hun producten. Hier zijn vergoedingen voor ‘category captain’ of ‘category leadership’ aangetroffen. Daarbij is sprake van nauwe samenwerking tussen de winkelketen en een fabrikant, waarbij de fabrikant de belangrijkste gesprekspartner is bij de invulling van (een deel van) het schap.

Boetes voor tabaksfabrikanten

De NVWA beschouwt in dit geval de tabaksfabrikanten als initiator van de overtredingen. Zij krijgen een bestuurlijke boete. De hoogte van die boete is wettelijk vastgesteld op 45.000 euro en kan in het geval van herhaalde overtredingen oplopen tot 450.000 euro. Naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek zullen herinspecties plaatsvinden.

CDA vraagt om hogere boetes

De verboden verkoopbonussen kwamen afgelopen maandag ook aan bod in het overleg van de Kamercommissie Volksgezondheid over de wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet om het reclameverbod aan te scherpen. Kamerlid Anne Kuik van het CDA bracht naar voren dat de hoogte van de boetes in geen verhouding staat tot de bedragen van de vergoedingen die tonnen en in sommige gevallen zelfs miljoenen per jaar bedragen. In een motie die mede werd ondertekend door Mirjam Bikker van de ChristenUnie vraagt Kuik de regering dan ook om de boetebedragen voor deze overtredingen aanzienlijk te verhogen. Staatssecretaris Blokhuis liet het oordeel daarover aan de Kamer, die daar op 6 juli over stemt.