UPDATE 08-12-2019
Uit onderzoek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit blijkt dat de tabaksindustrie de Tabakswet overtreedt door verkoopbonussen aan tabaksspeciaalzaken te geven. Boetes kunnen oplopen tot 450.000 euro.

Door de webredactie

Uit nieuw onderzoek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), dat is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS, blijkt dat tabaksfabrikanten de Tabakswet overtreden door verkoopbonussen te geven aan tabaksspeciaalzaken. De bonussen vallen onder het reclameverbod.
De NVWA onderzocht tien speciaalzaken, waarvan er zes bij een formuleketen horen, en concludeert dat alle tien de zaken samenwerkingsovereenkomsten met de tabaksfabrikanten hebben “waarin afspraken zijn vastgelegd over vergoedingen omtrent de verkoop en promotie van tabaksproducten en/of aanverwante producten. Bij de formulewinkels zijn deze overeenkomsten met fabrikanten afgesloten door het hoofdkantoor van het formulebedrijf. In totaal zijn 69 samenwerkingsovereenkomsten aangetroffen met 19 verschillende fabrikanten van tabaksproducten en/of aanverwante producten.”

Variabele vergoedingen

In 80 procent van de gevallen gaat het om variabele vergoedingen in de vorm van een volume- of prestatiebonus, schrijft de NVWA. “Deze vergoedingen worden verkregen indien van bepaalde producten meer wordt verkocht of er een bepaalde omzetgroei wordt gerealiseerd. De vergoedingen worden in de meeste gevallen uitbetaald in euro’s en in enkele gevallen in tabaksproducten. Op enkele uitzonderingen na kunnen deze vergoedingen per overeenkomst voor een speciaalzaak variëren van enkele honderden euro’s tot circa € 3000,- per jaar.”
Winkeliers krijgen ook geld als ze bepaalde producten een betere plaats in het schap geven, zodat ze prominenter in beeld staan. De meeste speciaalzaken krijgen ook vergoedingen voor het plaatsen van promotiematerialen en promotieacties in de vorm van toonbank- of displayvergoedingen.

Bestuurlijke boete

De tabaksfabrikanten worden als initiatiefnemer van de overeenkomsten gezien. Zij zijn in overtreding van de Tabakswet en kunnen een boete opgelegd krijgen. “Hiervoor geldt een wettelijk vastgestelde bestuurlijke boete van € 45.000,- die in geval van recidive kan oplopen tot € 450.000,-,” zo schrijft de NVWA.
De NVWA merkt verder op dat het moeilijk was om dit onderzoek uit te voeren. Speciaalzaken en winkelformules gaven niet altijd gehoor aan de vraag om gegevens. “De bevoegdheid om medewerking af te dwingen door het opleggen van een herstelsanctie (last onder dwangsom) of een bestraffende sanctie (dwangsom) zou het proces versneld hebben,” schrijft de NVWA. Deze bevoegdheid is vooralsnog niet opgenomen in de Tabaks- en rookwarenwet.

Displayban

Per 2021 gaat er een displayban gelden. Dan mogen winkels tabak niet meer in het zicht zetten. Er geldt wel een uitzondering op dat uitstalverbod voor tabaksspeciaalzaken, de kleine tabakswinkeliers die voor meer dan 75 procent afhankelijk zijn van de tabaksverkoop. Het zijn nou net deze winkeliers die extra geld van tabaksfabrikanten krijgen om harder hun best te doen om hun producten te slijten.
Eerder is ook gebleken dat tabaksfabrikanten verkoopbonussen en overeenkomsten met de 23 leden van het CBL, de brancheorganisatie van de supermarkten, hadden. De speciaalzaak is dus niet de enige die extra geld van de industrie incasseert bij een voorspoedige verkoop van bepaalde merken. Supermarkten zijn verantwoordelijk voor de helft van de verkoop van alle tabaksproducten.

Kamervragen

CU-Kamerlid Carla Dik-Faber heeft per e-mail laten weten dat het belangrijk is om alle verkooppunten van tabak in het vizier te hebben als het gaat om deze overeenkomsten en dat zij Kamervragen zal stellen.

UPDATE 08-12-2019

De Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK), de branchevereniging van de tabaksindustrie, reageert op haar website en noemt de bonusvergoedingen “hele normale handelspraktijken”, spreekt zelfs van een “heksenjacht” door de staatssecretaris en zegt: “Het feit dat uit het onderzoek van de NVWA blijkt dat negentien fabrikanten, oftewel vrijwel de gehele Europese tabaksindustrie, betalen voor een positie in het schap, betekent dat deze handelswijze dagelijks gebruik is. VSK-directeur Jan Hein Sträter: ‘In de ogen van de branche is er geen sprake van onoorbaar dan wel onwettig handelen’.” Ook vindt de VSK dat de NVWA te vroeg met haar bevindingen naar buiten is gekomen, omdat deze nog niet juridisch gecheckt zouden zijn.