Nicotinezakjes zijn in opkomst en schadelijk voor de gezondheid, concludeert het RIVM in een nieuw onderzoek. Het instituut adviseert het kabinet om ze daarom onder te brengen in de Tabaks- en rookwarenwet. Maar staatssecretaris Blokhuis schuift dat door naar het volgende kabinet.

Door de webredactie

Vanwege de schadelijkheid en verslavendheid van nicotinehoudende producten zonder tabak, moeten deze worden ondergebracht in de Tabaks- en rookwarenwet. Nu zijn maatregelen als de leeftijdsgrens, het reclameverbod en het rookverbod niet van toepassing op deze producten. Terwijl ze in vormgeving en door toevoeging van allerlei smaakjes aantrekkelijk zijn gemaakt voor jongeren.

Uit het onderzoek Nicotineproducten zonder tabak voor recreatief gebruik van het Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat op 4 maart aan de Tweede Kamer is aangeboden, blijkt dat nicotinehoudende producten zonder tabak (NTZ) in opkomst zijn. In Nederland gaat het in de meeste gevallen om nicotinezakjes (pouches), poreuze zakjes met nicotinehoudend poeder die onder de (boven)lip worden geplaatst waarbij gebruikers nicotine binnenkrijgen via het slijmvlies en speeksel. Ze werken wat dat betreft hetzelfde als snus, al bevat dat product in tegenstelling tot de pouches wél tabak en is het in de Europese Unie (behalve Zweden) een verboden product.

Nicotinezakjes worden populairder

Hoewel nicotinezakjes in Nederland relatief nog weinig over de toonbank gaan (0,6 procent van de ondervraagden zegt ze te gebruiken), verwacht het RIVM dat de populariteit zal toenemen, ook omdat uit het onderzoek blijkt dat een op de drie gebruikers geen (ex)roker is.

Een marktanalyse schatte de wereldwijde markt voor nicotinezakjes op 620 miljoen dollar (570 miljoen euro) in 2020 en verwachte dat die door zal stijgen naar 13 miljard dollar (12 miljard euro) in 2026.

Schadelijk voor de gezondheid

Uit het onderzoek van het RIVM blijkt dat gebruik van de nicotinezakjes schadelijk is voor de gezondheid: ze bevatten voldoende nicotine om effecten op het hartritme te kunnen veroorzaken, nicotineverslaving op te wekken en in stand te houden, en om een nadelig effect op de ontwikkeling van het jonge brein te hebben.

Daarbij kunnen gebruikers van nicotinezakjes makkelijker hun nicotineverslaving in stand houden, omdat ze ook gebruikt kunnen worden op plekken waar een rookverbod geldt. Daarnaast lijken de producten aantrekkelijk gemaakt voor jongeren. “Er zijn verschillende smaakjes verkrijgbaar en de zakjes zijn verpakt in blikjes met een strak ontwerp, waardoor ze meer lijken op een lifestyleproduct dan een tabaksproduct,” schrijft staatssecretaris Blokhuis over het onderzoek aan de Tweede Kamer.

TabakNee constateerde vorig jaar al dat de nicotinezakjes in allerlei mint-varianten en met smaken van eucalyptus tot meloen, bosbessen, citrus, cola en drop worden aangeboden op steeds meer Nederlandse websites. Bezoekers hoeven bij de meeste sites slechts één keer aan te geven dat ze 18 jaar of ouder zijn.

Big Tobacco is enthousiast

Het wetenschappelijke tijdschrift Tobacco Control merkte in november 2019 al op dat ten minste vijf grote tabaksfabrikanten tabaksvrije nicotinezakjes op de markt hadden gebracht. Lyft en Velo zijn merken van British American Tobacco, Zyn is van Swedish Match, Kretek International verkoopt Dryft en Japan Tobacco International heeft Nordic Spirit. Altria verwierf een aandeel van 80 procent in het merk On!. Kleinere, meest Scandinavische producenten brengen merken als Killa, White Fox en ACE op de markt.

De belangstelling van Big Tobacco voor deze producten hoeft niet te verbazen. In een wereld waarin op steeds minder plekken gerookt kan worden, zijn deze ‘onzichtbare’ nicotineproducten welkome aanvullingen voor de tabaksfabrikanten, die ernaar blijven streven steeds nieuwe generaties nicotineverslaafd te maken.

NTZ moeten in de wet opgenomen

Vanwege het schadelijke en verslavende karakter van het product raadt het RIVM aan het gebruik van nicotinezakjes door mensen die geen tabak of nicotineproducten gebruiken te ontmoedigen. Daarom adviseert het RIVM ze onder te brengen in de Tabaks- en rookwarenwet, die misschien beter kan worden omgedoopt in Nicotinewet. TabakNee riep het kabinet vorig jaar al op om met nieuwe regelgeving deze nieuwe nicotineproducten de kop in te drukken.

Blokhuis laat het aan volgend kabinet

Staatssecretaris Blokhuis schrijft dat hij het RIVM-advies onderschrijft, “maar ik vind het gepast om een volgend kabinet op basis van deze bevindingen en aanbevelingen een keuze te laten maken over de regelgeving omtrent NZT.” Dat betekent dat nieuwe wetgeving vele maanden vertraging oploopt en jongeren langer de kans krijgen ermee te experimenteren. Politici moeten zich realiseren dat ze, wanneer ze geen actie ondernemen, steeds weer nieuwe groepen kinderen blijven uitleveren aan de tabaksindustrie.