Het Europees Parlement bereidt een wet voor die bedrijven aansprakelijk stelt als ze schade aan mens en planeet toebrengen. Tabaksfabrikanten doen dat per definitie, doordat hun klanten ziekmakende rook inhaleren, ze kinderarbeid bevorderen, en daarbij zijn sigarettenfilters ook nog eens slecht voor het milieu. Het Europese voorstel kan een wettelijke basis onder het Tabaksverslavingsfonds worden.

Door de webredactie

Europarlementariërs die zitting hebben in het Legal Affairs Committee van het Europees Parlement hebben de weg vrijgemaakt voor een Europees wetsvoorstel dat bedrijven voortaan aansprakelijk stelt voor de schade die zij mens en planeet berokkenen. De Europarlementariërs hebben met een motie de Europese Commissie opgeroepen om zo’n wetsvoorstel voor te bereiden, waarna het Parlement het voorstel toetst en de Europese Raad waarin alle lidstaten zitting hebben de wet aan kan nemen.

Als de wet er komt, moeten bedrijven verantwoording af gaan leggen over hoe hun producten tot stand zijn gekomen en over de impact die hun producten op mensen en hun omgeving hebben. Zo zullen er meer mogelijkheden komen om bedrijven aansprakelijk te stellen als er kinderarbeid in hun productieketen voorkomt. Ook als hun producten het milieu verontreinigen moeten ze daarop aangepakt kunnen worden.

Nieuwe standaard

“Deze nieuwe wet op corporate due diligence moet de standaard worden voor verantwoorde bedrijfsvoeringen in Europa en daarbuiten,” zegt de Nederlandse Europarlementariër Lara Wolters (PvdA), rapporteur voor deze wet, in een persbericht. “Bedrijven kunnen dan niet langer wegkomen met de schade die ze mens en planeet toebrengen. De nieuwe regels zullen bedrijven wettelijk verantwoordelijk stellen voor het voorkomen en vermijden van risico’s in hun hele productieketen. Ook zal het slachtoffers het recht geven om geleden schade op de bedrijven te verhalen.”

Als de wet er komt, betekent dat hoogstwaarschijnlijk dat de tabaksindustrie in de problemen komt. Zo loopt er op dit moment nog een zaak tegen British American Tobacco en Imperial Brands omdat ze gebruik zouden maken van kinderarbeid op tabaksplantages. In 2019 zegde de International Labour Organization de samenwerking met tabaksfabrikanten ook op omdat ze gebruikmaakten van kinderarbeid.

Rechten van de Mens

In artikel 25 van de Universele Rechten van de Mens staat: “Een ieder heeft recht op een levensstandaard, die hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn van zichzelf en zijn gezin.” Het roken van tabak is zeer schadelijk voor de gezondheid en bovendien zeer verslavend, waardoor het moeilijk is om te stoppen met roken. Daarnaast is roken waar kinderen bij aanwezig zijn, slecht voor hun gezondheid doordat ze de rook en daarmee ook de schadelijke stoffen binnenkrijgen.

Ook brengen tabaksfabrikanten schade aan het milieu toe door producten op de markt te brengen die vervuilende rook produceren én die voor de grootste plasticvervuilers ter wereld zorgen: weggegooide peuken. Sigarettenfilters bestaan namelijk voor het overgrote deel uit celluloseacetaat, een plastic. Volgens National Geographic worden er jaarlijks over de hele wereld 4,5 biljoen peuken weggegooid, wat een enorme belasting voor het milieu is.

Door geen kinderarbeid meer in haar productieketen te dulden, door nicotine uit sigaretten te halen zodat rokers niet meer verslaafd raken en daadwerkelijk ervoor kunnen kiezen te stoppen met roken, en door sigarettenfilters te verwijderen (ook omdat die de illusie wekken schadelijke stoffen uit tabaksrook te filteren, terwijl ze dat helemaal niet doen), zou de tabaksindustrie haar bedrijfsvoering kunnen verbeteren. Of ze zou de wereld echt een plezier kunnen doen en stoppen met het produceren van tabaksproducten, zodat miljoenen mensen een hoop leed bespaard blijft.

Wetsvoorstel als basis

Het wetsvoorstel kan in ieder geval ook een basis leggen voor het Tabaksverslavingsfonds, een idee van Rookpreventie Jeugd en het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Tabaksfabrikanten moeten dan een percentage van hun inkomsten in een fonds storten waarmee onder het motto ‘de vervuiler betaalt’ bijvoorbeeld rookpreventie bekostigd wordt.

Op dit moment draagt de tabaksindustrie op geen enkele manier bij aan de preventie van roken, hulp bij stoppen met roken, publieksvoorlichting of de behandeling van ziektes die veroorzaakt worden door roken, om nog maar te zwijgen van kosten door ziekteverzuim en al het persoonlijk leed dat tabak-gerelateerde ziektes en doden veroorzaken. Vrijwel alle kosten worden gedragen door de samenleving (via de ziektekostenverzekering).

Het Europese wetsvoorstel kan de industrie verantwoordelijk maken voor de schade die ze aanricht. Het Tabaksverslavingsfonds kan een manier zijn om die verantwoordelijkheid in daden om te zetten.