OPINIE
De overheid produceert een rapport over beleidskeuzes in de zorg, besteedt daarin aandacht aan preventie, maar heeft paradoxaal genoeg een blinde vlek voor tabakspreventie.

Door Rob Giebels*

Soms zijn keuzes onbegrijpelijk. Het kabinet heeft (veel) ambtenaren aan het werk gezet om keuzes voor de zorg in kaart te brengen. Dat heeft eind juli geleid tot Zorgkeuzes in Kaart (ZiK), een rapport van bijna 600 pagina’s waarin het kabinet na de verkiezingen in 2021 maar liefst 147 keuzes (‘fiches’ heet dat tegenwoordig) wordt voorgelegd. Er zitten heel ingrijpende voorstellen voor stelselwijzingen in, maar ook het belang van valpreventie bij 65plussers en gratis groente en fruit op de basisschool zijn erin opgenomen. En jawel, ook tabak komt even aan de orde: een Nationaal Preventiefonds om preventie (in algemene zin) te bevorderen, te bekostigen uit onder andere de bestaande tabaksaccijns.

Geen accijnsverhoging

Er staat in het rapport geen enkel voorstel (fiche) om specifiek het gebruik van tabak tegen te gaan, terwijl dat toch een interessante zou zijn, gezien het beslag van het gebruik van tabak op de kosten en capaciteit van de zorg. En dat beslag zal alleen maar toenemen door de medische technologie, waardoor minder rokers vroegtijdig sterven maar wel een belangrijk deel uitmaken van de chronisch zieken.

Geen belangstelling om te kiezen voor een forse verhoging van accijns, een minimumprijs voor sigaretten, een vergunningstelsel voor de verkoop van tabak en een tabaksverslavingsfonds, gevoed uit de winsten van de tabaksindustrie. En dat terwijl de taakopdracht van het kabinet daar toch voldoende redenen voor bood, wij citeren het rapport: ‘Doel van Zorgkeuzes in Kaart is om een breed scala aan beleidsopties voor de zorg te inventariseren’ en ‘De uitdagingen waarvoor de zorg staat en de maatschappelijke en politieke wensen en opvattingen zijn immers continu in beweging. Hiermee wil het kabinet samen met het CPB een ondersteuning bieden aan de toekomstige politieke besluitvorming over de zorg.’

Budgettaire effecten

Bij de inventarisatie van de keuzes wordt er onder andere rekening mee gehouden dat ‘sommige preventiemaatregelen in ZiK tot gevolg hebben dat de algemene gezondheid van de samenleving (of de doelgroep) verbetert. Door deze gezondheidswinst verminderen de zorguitgaven. Bij de berekening van de budgettaire effecten van de beleidsmaatregelen zijn daarom opbrengsten of besparingen ingeboekt’. In dat licht is het helemaal onbegrijpelijk dat er geen enkele specifieke maatregel wordt voorgelegd om ervoor te zorgen dat jongeren niet beginnen met roken.

Totaal blind

Vooral zorgelijk is dat ondanks alle goede intenties van politieke gezagsdragers als staatsecretaris Blokhuis, de ministeries van Volksgezondheid en van Financiën ambtelijk blijkbaar totaal blind zijn voor het belang van maatregelen om het tabaksgebruik tegen te gaan (met name bij jongeren en mensen met een lage sociaal economische status) als het gaat om de beheersing van kosten en de capaciteit van de gezondheidszorg. Dat bleek al eerder uit het rapport van de minister van Financiën ‘Gezondheidsgerelateerde belastingen’ en het rapport ‘Een toekomstbestendig zorgstelsel’, waarover wij al schreven op deze site. We bekritiseerden het nagenoeg ontbreken van nieuwe maatregelen om de tabaksindustrie te belemmeren jeugdigen verslaafd te maken.

Onkunde, onwil, beide?

Gezien wat er aan kennis en ervaringen in het buitenland op tafel ligt om deze problemen effectief aan te pakken is dit gebrek aan aandacht voor het aanpakken van tabaksgebruik om gek van te worden. Is het onkunde, onwil, beide? Het is toch niet te geloven dat als het gaat om zo’n groot en belangrijk onderwerp als keuzes voor de zorg in Nederland de komende jaren, er wel aandacht is voor valpreventie bij bejaarden maar niet om te voorkomen dat de jeugd begint te roken.

*Rob Giebels is penningmeester van Stichting Rookpreventie Jeugd.