De Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten heeft twee rapporten naar het ministerie van Financiën gestuurd in de hoop invloed te kunnen uitoefenen op het accijnsbeleid. Een bekende lobbystrategie: twijfel zaaien in de hoop antirookmaatregelen tegen te houden of op z’n minst te vertragen.

Door de webredactie

Uit nieuwe door het ministerie van Financiën vrijgegeven documenten blijkt dat de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK) blijft proberen om invloed uit te oefenen op het beleid van de Nederlandse overheid. VSK doet dat nu door twee rapporten naar het ministerie te sturen. De eerste van PricewaterhouseCoopers (PwC) gaat over ‘Een Evenwichtige en Doeltreffende Heffing van Accijns op Tabaksproducten’ en de tweede, van London Economics heet ‘Study on fine cut tobacco excise structure in the European Union’. De rapporten zijn door de VSK en door de Europese koepelorganisatie voor sigarettenfabrikanten gefinancierd.

Begeleidende mail

Opvallend is dat in de begeleidende mail van de tabakslobbyist van VSK staat dat er eerder contact over deze rapporten is geweest: “In mijn e-mail van 10 mei jongstleden en ons telefoongesprek van 2 juli heb ik u aangeboden om beide rapporten aan u toe te lichten. Als u dat nog overweegt kunt u er zeker van zijn dat wij dat altijd graag zullen doen.”
Van het telefoongesprek heeft Financiën vooralsnog geen verslag vrijgegeven. Wel heeft ze de mail op de website van de Rijksoverheid geplaatst. Daarin staat dat er in 2017 contact is geweest met de voorganger van deze ambtenaar. “Nu zouden wij graag opnieuw overleg hebben met uw Directie,” schrijft VSK.
Zulk overleg was in 2017 en is ook nu niet toegestaan. Nederland heeft in 2005 het internationale antirookverdrag FCTC van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geratificeerd waarin staat dat de overheid contact met de industrie moet vermijden als ze antirookbeleid maakt.

Protocol voor ambtenaren

Nadat Stichting Rookpreventie Jeugd een rechtszaak aanspande tegen de overheid omdat ze desondanks overleg voerde met de industrie, nam toenmalig staatssecretaris Van Rijn maatregelen om de bepalingen van het FCTC-verdrag daadwerkelijk te implementeren. Overleg was voortaan alleen nog toegestaan om technische zaken door te geven. Er kwam een protocol voor ambtenaren, dat uiteraard voor alle ministeries geldt.

Preventieakkoord

De rapporten en mails van VSK proberen aan te sluiten bij het in november 2018 gepresenteerde Nationaal Preventieakkoord. Om de doelstelling te bereiken dat er in 2040 minder dan 5 procent van de bevolking rookt (nu is dat 23 procent), zal de accijns op tabak de komende jaren trapsgewijs verhoogd worden zodat een pakje sigaretten in 2023 10 euro zal kosten (nu is dat gemiddeld 6,19 euro).
Sinds het begin van deze eeuw is duidelijk geworden dat accijnsverhoging de meest effectieve manier van het ontmoedigen van tabaksgebruik is. Als de prijs van tabak met 10 procent wordt verhoogd, neemt het aantal rokers met zo’n 4 procent af. Het is niet verwonderlijk dat de tabaksindustrie hiertegen in het geweer komt. Volgens de WHO stoppen meer mensen met roken als je in één keer de accijnzen fors verhoogd dan wanneer je het geleidelijk doet. Zo raakt de industrie dus klanten kwijt.

Oude truc

Een van de oude trucs van de tabakslobby is twijfel zaaien door met rapporten te komen die in het eigen voordeel kunnen worden uitgelegd en tegen de heersende wetenschappelijke consensus in gaan.
VSK vat de rapporten die ze over accijnzen naar Financiën heeft gestuurd voor het gemak even samen. Over het onderzoek van PWC schrijft VSK: “In dit rapport wordt onder andere geconcludeerd dat een planmatige, stapsgewijze verhoging van de accijnstarieven (meerjarenplan) duidelijke voordelen heeft, zowel voor de overheid als voor onze sector. Een andere conclusie is dat plotselinge aanzienlijke accijnsverhogingen niet leiden tot geringere tabaksconsumptie vanwege ontwijkgedrag van de consument. Zowel in België als in Duitsland wordt tabak lager belast en is daardoor goedkoper verkrijgbaar. Dat leidt, zoals al vaak is vastgesteld, tot lagere accijnsopbrengsten voor de Staat. Een andere mogelijkheid voor consumenten zijn aankopen op de illegale markt.”

En over het rapport van London Economics laat VSK weten: “Dit onderzoek vergelijkt het tabaksaccijnsbeleid in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België en Nederland. Ook dit rapport toont aan dat ad hoc accijnsverhogingen leiden tot aankopen in buurlanden en daarmee tot daling van de overheidsinkomsten uit tabak. Voorts concludeert London Economics dat het lagere absolute tarief dat geldt voor rooktabak, van groot belang is voor het behoud van de bufferfunctie: rooktabak biedt een legaal, gecontroleerd en goedkoper alternatief aan de roker voor wie sigaretten te duur zijn.”

Met andere woorden: de industrie pleit voor het behoud van goedkope shag, zodat mensen die gewone sigaretten niet meer kunnen betalen doordat de accijns is opgehoogd om hen te laten stoppen met roken, toch gewoon door kunnen blijven paffen.

Fakeonderzoek

De tabaksindustrie volgt bovendien ook hier weer een bekende redenering: iedere voorgenomen antirookmaatregel heeft tot gevolg, zo meldt de industrie op basis van zelf gefinancierd onderzoek, dat rokers naar het buitenland gaan om daar tabak in te slaan of tabak op de illegale markt kopen. Maar uit onafhankelijk onderzoek blijkt dat dat wel meevalt én dat er meerdere aanwijzingen zijn dat de industrie bovendien zelf aan de smokkel en dus de illegale handel meedoet.

Uit de nu vrijgegeven documenten blijkt niet dat het ministerie van Financiën heeft ingestemd met een ontmoeting met een vertegenwoordiger van VSK om meer over de rapporten te horen. Ook is er niet op de VSK-mail gereageerd.