Op dinsdagavond 3 september vond dan eindelijk het plenaire debat plaats in de Tweede Kamer over de concrete maatregelen in het kader van het Preventieakkoord. De drie thema’s van het akkoord kwamen aan de orde: overgewicht, overmatig alcoholgebruik en roken. Daarbij kreeg het thema roken de meeste aandacht. Dat roken een vrije keuze is denken alleen VVD en PVV nog. De staatssecretaris wil sigaretten de wereld uit hebben, hoe eerder hoe beter, en een pakje sigaretten mag van hem 20 euro kosten.

Door de webredactie

Hetgeen vooral opviel tijdens het debat is dat er weinig steun meer is voor de standpunten van de tabaksindustrie in politiek Den Haag. Alleen de VVD en de PVV zijn nog ontvankelijk voor de boodschap van de tabaksindustrie. Zo vroeg de woordvoerder van de VVD, Hayke Veldman, tijdens het debat herhaaldelijk om de invoering van de displayban voor tabak met een jaar uit te stellen, maar hij kreeg behalve van de PVV geen steun van de andere partijen. De VVD wilde verder onderzoek naar de e-sigaret en andere nieuwe manieren van roken, en wat deze eventueel kunnen betekenen om het roken van ‘gewone’ sigaretten terug te dringen. De staatssecretaris zegde dit toe.

Tabaksverslavingsfonds

Partijen als de SP, 50plus, GroenLinks en de PvdA gaven aan dat ze de maatregelen die in het Preventieakkoord staan niet ver genoeg vinden gaan om roken tegen te gaan. Dat roken een vrije keuze is gelooft, behalve de VVD en de PVV dan, niemand meer. Voorafgaand aan het debat had de Stichting Rookpreventie Jeugd alle woordvoerders tabak benaderd met de boodschap om naast het Preventieakkoord een aantal maatregelen in te voeren waarvan is aangetoond dat ze effectief zijn. Tijdens het debat bleek dat veel partijen gehoor hadden gegeven aan deze oproep. 
Zo riep de woordvoerder van de SP, Henk van Gerven, op tot het invoeren van een tabaksverslavingsfonds, dat gefinancierd wordt uit een deel van de omzet van de tabaksindustrie in Nederland. Dit fonds kan worden gebruikt voor voorlichtingscampagnes, verbeterd toezicht en voor behandelingen tegen tabaksverslaving. Ook riep Van Gerven op tot het invoeren van een vergunningstelsel waarmee de verkoop van tabak kan worden beperkt tot tabaksspeciaalzaken.

Schadeloosstelling

De woordvoerder van 50Plus, Léonie Sazias, was het daar roerend mee eens. Ook zij riep op tot het invoeren van een vergunningstelsel, om op die manier tabak uit de supermarkten en benzinestations te halen en voortaan alleen nog maar in speciaalzaken te verkopen. Volgens haar is een heffing voor tabaksondernemingen een goed idee, zij wees daarbij op de All Party Parliamentary Group on Smoking and Health. Een tabaksverslavingsfonds kan worden gezien als schadeloosstelling: een compensatie voor de schade die deze fabrikanten aanrichten met hun product. Er moet meer ruimte komen voor klinische behandeling van een oudere groep verstokte rokers. Met het geld van de tabaksindustrie kunnen deze klinische behandelingen worden gefinancierd.

Gefaseerd invoeren

De woordvoerder van de CU, Carla Dik-Faber, gaf aan dat de ChristenUnie ook wil dat de verkoop van tabak wordt beperkt tot tabaksspeciaalzaken. Zij was blij dat in het Preventieakkoord is opgenomen dat het aantal verkooppunten van tabak wordt beperkt. Het is wel nodig dat het aantal verkooppunten eerst in kaart wordt gebracht.
De woordvoerder van GroenLinks, Wim-Jan Renkema, vroeg zich af waarom de verhoging van de prijs van tabak gefaseerd wordt ingevoerd. Ook hij is een voorstander van het invoeren van een vergunningstelsel om de verkoop van tabak te beperken.

Straffere maatregelen

De woordvoerder van de PvdA, Lilianne Ploumen, ging nog een stap verder. Zij gaf aan dat de tabaksindustrie stevig moet worden aangepakt, vanuit het oogpunt ‘de vervuiler betaalt’. Daarom moet er een tabaksverslavingsfonds komen, waaraan de tabaksindustrie gaat meebetalen. Dat fonds moet mensen helpen om van hun verslaving af te komen.
De PvdA wil straffere maatregelen dan de staatssecretaris nu voorstelt. Voorkomen moet worden dat sigaretten op elke straathoek te koop zijn, er moet een vergunningstelsel worden ingevoerd, het aantal verkooppunten moet drastisch worden teruggedrongen en de leeftijdsgrens voor tabaksverkoop moet worden verhoogd naar 21 jaar. Ploumen betreurde het dat de Kamer niet in een eerder stadium betrokken was bij de opstelling van het Preventieakkoord en vond met name dat het op een aantal punten danig tekortschiet. Met name het gebrek aan aandacht voor mensen met een lage sociaal-economische status vond zij schrijnend.

Nulmeting

Het CDA, bij monde van Anne Kuik, vroeg of de staatssecretaris een nulmeting wil uitvoeren en de Kamer wil informeren over de ontwikkeling van het aantal verkooppunten. Als het aan het CDA ligt, wordt tabak uiteindelijk alleen nog maar verkocht in tabaksspeciaalzaken.
De woordvoerder van D66, Antje Diertens, gaf aan voorstander te zijn van het verhogen van de prijs via accijnsverhoging naar 10 euro per pakje sigaretten in 2023. Om deze toekomstige prijsstijging te beklinken, vroeg zij de staatssecretaris om de prijs van 10 euro vervroegd in te voeren; in 2020 in plaats van in 2023.
Ook de woordvoerder van de SGP, Kees van der Staaij, vroeg zich af waarom de accijnsverhoging niet meteen wordt ingevoerd. Verder gaf hij aan dat ook hij het aantal verkooppunten van tabak serieus wil verminderen.

FCTC-verdrag

Er waren nog wat schermutselingen over de invloed van de tabakslobby en met name of parlementariërs wel of niet contact met tabakslobbyisten mogen hebben. De VVD meent dat zij de vrijheid moet hebben om met wie dan ook te praten, ondanks dat in het FCTC-verdrag duidelijk staat dat dit niet mag. Deze kwestie zal door het presidium van de Tweede Kamer onder de loep worden genomen.
Lilianne Ploumen diende zelfs een motie in om de invloed van lobbyisten in kaart te brengen. Niet nodig, vond Blokhuis, de overheid wijst de tabakslobbyisten direct de deur.
Opvallend was dat niemand sprak over het feit dat er vrijwel geen geld uitgetrokken is om maatregelen in het Preventieakkoord te verwezenlijken, daarom was het gemak waarmee Blokhuis het tabaksverslavingsfonds afserveerde extra schrijnend.

Trots en blij

In reactie op de inbreng van de Kamer gaf staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) aan dat hij toch vooral trots is op het Preventieakkoord en dat hij blij is met de steun van zoveel maatschappelijke organisaties voor het akkoord.
Hij wil niet tegemoetkomen aan het verzoek van de VVD om de invoering van de displayban voor tabak met een jaar uit te stellen. De VVD is in deze volstrekt geïsoleerd en Veldman had al geconstateerd dat een motie van hem geen schijn van kans had en diende hem daarom niet in. Zelfs zijn coalitiegenoten distantieerden zich van de tabaksstandpunten van de VVD. Wel zegde Blokhuis de VVD toe dat er nieuw onderzoek komt naar de schadelijke effecten van e-sigaretten.

Aflaat

Volgens de staatssecretaris is het voorstel om een tabaksverslavingsfonds in te richten besproken aan de thematafel tabak, maar bleek er onvoldoende draagvlak te zijn voor dit voorstel, omdat zo’n fonds de tabaksindustrie de kans zou bieden zich te legitimeren, of zoals het aan de tabakstafel werd gezegd, een aflaat zou zijn voor de tabaksindustrie. Kennelijk was iedereen vergeten dat dit argument niet gold voor de instelling van een gokverslavingsfonds, dat nu bij wet geregeld is. In het Verenigd Koninkrijk had men dergelijke scrupules niet en is men voorstander van het invoeren van een tabaksverslavingsfonds, waarmee men campagnes en rookstop wil financieren.

1 euro accijnsverhoging

De staatssecretaris gaf aan dat er een onderzoek komt naar de verschillende manieren waarop het aantal verkooppunten van tabak kan worden verminderd en dat de invoering van een vergunningstelsel daarbij wordt meegenomen. Hij wil eerst de resultaten van dit onderzoek afwachten, alvorens een besluit te nemen over het al dan niet invoeren van een vergunningstelsel. Hij staat daar in principe niet afwijzend tegenover.
Het voorstel om de accijnsverhoging sneller in te voeren kan niet rekenen op steun van de staatssecretaris, gebonden als hij is aan het regeerakkoord. Volgens het Preventieakkoord komt er eerst een accijnsverhoging met 1 euro. Daarna volgt een evaluatie. Pas daarna wordt een besluit genomen over een verdere verhoging van de prijs van tabak.

Tweede termijn

In de tweede termijn werd een aantal moties ingediend over tabak. De SP diende twee moties in: een over het invoeren van een tabaksverslavingsfonds en een over het invoeren van een vergunningstelsel. Beide moties werden ontraden door de staatssecretaris.
50Plus diende een motie in om meer onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor klinische behandeling van rookverslaving. De staatssecretaris liet het oordeel over deze motie aan de Kamer.
GroenLinks diende een motie in om de prijs van tabak uiterlijk in 2021 te verhogen naar 10 euro en een deel van de accijnsopbrengsten te besteden aan hulp voor stoppen met roken. Deze motie werd ontraden door de staatssecretaris.
De PvdA diende een motie in om onderzoek te doen naar de invloed van de tabakslobby, gelet op artikel 5.3 van het FCTC-verdrag. Ook deze motie werd ontraden door de staatssecretaris.
Het CDA diende een motie in om te komen tot een nulmeting van het aantal verkooppunten van tabak in Nederland en zo nodig wettelijke maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat tabak alleen nog maar wordt verkocht in tabaksspeciaalzaken. De staatssecretaris liet het oordeel over deze motie aan de Kamer.

Sigaretten de wereld uit

Op de tribune zaten veel artsen en zij konden constateren dat er iets wezenlijks aan het veranderen is in het Nederlands tabaksbeleid. Het gaat nog steeds niet erg snel, het is allemaal weinig ambitieus, de stip op de horizon waar tabaksgebruik in Nederland radicaal moet zijn terug gedrongen, is 2040. Het Verenigd Koninkrijk en Finland hebben het vizier op 2030.
Blokhuis gaf met zoveel woorden aan dat het voor hem ambitieuzer kan, het tempo omhoog mag en tabak naar 20 euro per pakje mag. Hij wil sigaretten de wereld uit hebben, hoe eerder hoe beter!

Volgende week dinsdag stemt de Tweede Kamer over de ingediende moties.