OPINIE
De tabakswinkeliers zijn in nood. Ze zien hun nering ernstig bedreigd door, zoals zij het uitdrukken, een opeenstapeling van regels vanuit de overheid en willen uitstel van een aantal van deze maatregelen. Voorafgaand aan het debat over het Preventieakkoord op 3 september dienen ze hierover een petitie aan de Tweede Kamer aan. Hoewel het parlement ingevolge internationale regelgeving iedere bemoeienis van de tabaksbranche met haar beleid moet negeren, blijkt met name de VVD ook nu weer gevoelig voor druk vanuit de tabaksbranche.

Door Frits van Dam

Waar de tabakswinkeliers, vertegenwoordigd door de NSO, de brancheorganisatie voor de tabaks- en gemaksdetailhandel, bezwaar tegen maken bij de nieuwe regelgeving voor tabak is de invoering van het uitstal- en reclameverbod. Supermarkten moeten in 2020 alle sigaretten uit het zicht hebben. Alle andere plekken waar sigaretten en aanverwante producten worden verkocht, moeten dat in 2022 hebben geregeld.
Het gaat om kiosken, tankstations, gemakszaken, drogisterijen, boekenwinkels etc. Alleen speciaalzaken die uitsluitend rookwaren en rookaccessoires verkopen, zijn uitgezonderd. Speciaalzaken mogen dus geen pakketafhaalservice meer bieden of kranten en snoep en dergelijke verkopen. Doen ze dat wel, dan moet de tabak in hun winkels uit het zicht. En dat, zo stelt de NSO, bedreigt tientallen winkels in hun voortbestaan.

Petitie

Om dat te voorkomen heeft de NSO een petitie opgesteld die zij voorafgaand aan de behandeling van het Preventieakkoord op 3 september aanbiedt aan de vaste commissie voor volksgezondheid van de Tweede Kamer. Met de slogan, ‘Hou ons in de buurt’ pleiten de winkeliers voor een aanpassing en minder snelle invoering van de voorgenomen regelgeving. Zo willen ze onder meer dat het afdekverbod niet gaat gelden voor e-sigaretten en sigaren.

Internationale regelgeving

In feite mag het parlement ingevolge artikel 5.3 van het FCTC-verdrag van de Wereld Gezondheidsorganisatie geen kennis nemen van deze tabakspetitie. Uitgangspunt van dit verdrag is dat er geen contact tussen overheid en tabaksbranche plaatsvindt, tenzij dat in verband met uitvoeringstechnische kwesties bij vastgesteld beleid of vastgestelde regelgeving noodzakelijk is (zoals bijvoorbeeld de opdruk van accijnszegels).
Dit geldt voor de Staat der Nederlanden en daarmee geldt het voor alle geledingen van de Nederlandse overheid, dus niet alleen voor de regering maar ook voor het parlement. De Guidelines die bij het Verdrag horen zijn hier ook glashelder over. Nederland ratificeerde het verdrag al veertien jaar geleden.

Geen uitvoeringstechnische zaak

Het is duidelijk dat wat de tabakswinkeliers willen – terugdraaien of uitstel van een aantal maatregelen – geen uitvoeringstechnische kwestie is waarvoor overleg met de overheid toegestaan is. Wat de tabakswinkeliers willen is het aanpassen van voorgenomen maatregelen van de rijksoverheid die ten doel hebben tabaksgebruik te bestrijden.
Dat mogen ze best willen, maar de overheid, inclusief het parlement, is verplicht zijn tabaksontmoedigingsbeleid actief te beschermen, dus ook af te schermen voor (pogingen tot) beïnvloeding van de vertegenwoordigers van de tabaksbelangen.

Grondwet

De NSO heeft natuurlijk, net als iedereen, krachtens artikel 5 van de Grondwet het recht van petitie, maar ingevolge het FCTC-verdrag kan de commissie VWS niet anders doen dan de petitie in ontvangst (laten) nemen en hem vervolgens ongelezen in de prullenmand laten verdwijnen. De Tweede Kamer mag immers geen kennis van deze tabakspetitie nemen.
Overigens is dit verdrag natuurlijk niet zomaar uit de lucht komen vallen, maar de aard en de omvang van de tabakslobby, inclusief de daarmee gepaard gaande grootschalige desinformatie, was nu juist de reden om deze strenge anti-tabaksindustriebepaling in het verdrag op te nemen.

Cordon sanitair

De NSO beklaagt zich daarover in de petitie: “Wij worden ten onrechte geweigerd als gesprekspartner omdat we onder andere tabaksproducten verkopen.” Dat is onjuist. Immers, Nederland heeft zich er samen met 180 andere landen toe verbonden de tabakslobby buiten de deur te houden. Dat dat bij de politiek ook niet tot iedereen doordringt en in het bijzonder niet bij de fractieleden van de VVD, bleek toen de huidige woordvoerder tabak van deze fractie, Hayke Veldman, op bezoek ging bij een tabakswinkelier, en liet weten “oog te hebben voor de positie van de ondernemer en zijn best te zullen doen om dat ook in het tabaksdossier te laten doorklinken”.

Niet de bedoeling

Dat is dus precies wat volgens het FCTC-verdrag voor deze branche niet de bedoeling is, beïnvloeding door de tabaksbelangen toe te laten bij het maken van beleid en regelgeving. Maar Veldman voegde de verdragsrechtelijk-verboden-daad bij het woord, zo blijkt uit een artikel in Trouw van vandaag onder de kop ‘VVD tornt aan coalitie-afspraken over antirookbeleid’. Dat de VVD-fractie hiermee bovendien ingaat tegen de wensen van haar eigen achterban, die wel degelijk forse maatregelen wil, kan de VVD kennelijk ook niet schelen. Zij vindt het verdienmodel van de tabaksbranche belangrijker dan de gezondheid van de burger.