OPINIE
Uit vrijgegeven documenten blijkt dat staatssecretaris Blokhuis de supermarkten gevraagd heeft te stoppen met de verkoop van tabak. Niet alle supermarkten zijn daar happig op. Ze zeggen dat ze de keuzevrijheid van de klant willen eerbiedigen, maar zijn in feite bang voor omzetverlies.

Door Frits van Dam

Eind november 2018 presenteerde staatssecretaris Blokhuis van VWS het Nationaal Preventieakkoord. Daarin stonden een reeks maatregelen die ertoe zouden leiden dat er in 2040 een rookvrije generatie is. Een van de maatregelen is dat supermarkten per 2020 tabak uit het zicht gaan halen, geen verkoopverbod maar een zichtverbod dus. “Met dit besluit wordt geregeld dat het uitstallen van tabaksproducten in verkooppunten niet langer is toegestaan, met uitzondering van speciaalzaken die alleen rookwaren, rookaccessoires, loten en dagbladen verkopen.”
De maatregelen in het akkoord zijn in overleg met de verschillende branches tot stand gekomen. Blokhuis heeft ook met de supermarkten overlegd. Uit nieuw vrijgegeven documenten, gespreksverslagen met verschillende supermarktketens, blijkt dat Blokhuis veel verder wilde gaan dan het uitstalverbod waarop hij is geëindigd.

Aldi, Lidl, Jumbo en AH

In gesprek met de Aldi zei Blokhuis verkennende gesprekken met de supermarkten te willen voeren over “hoe zij aankijken tegen het stoppen met de verkoop van tabak.” Supermarkt Lidl had namelijk eerder al besloten tabak voor 2022 uit de schappen te halen. “Volgens Lidl zijn de verkoopcijfers van sigaretten de afgelopen jaren teruggelopen en is de verkoop niet meer rendabel,” stond over de beslissing in het AD. In een gesprek met de staatssecretaris zei Lidl vrijwel alleen maar positieve reacties van medewerkers en klanten te hebben gekregen.
Aldi reageerde met zoete woorden. Dat het zich bewust is van de schadelijkheid van tabaksgebruik, maar in tegenstelling tot de Lidl bleek het tabak graag in de schappen te houden en noemde het “minder wenselijk” om met de verkoop te stoppen, omdat “hierdoor een mogelijk concurrentienadeel zou kunnen ontstaan (bijvoorbeeld afvloeiing naar overige supermarkten).” De Aldi zou alleen overwegen om met tabak te stoppen als de andere supermarkten dat ook zouden doen.
Ook Jumbo liet weten met de markt en de maatschappij mee te willen denken over hoe een gezonde levensstijl bij de consument te stimuleren. Maar stoppen met de verkoop van het dodelijkste product dat ze in haar schappen heeft liggen? Nee, dat ging te ver. Er zou anders mogelijk “een glijdende schaal” kunnen ontstaan “als het gaat om wat gezond is”.
Albert Heijn dan? De marktleider stelde graag een bijdrage te willen leveren aan het realiseren van de rookvrije generatie. Maar AH “hecht aan keuzevrijheid voor zijn klanten en wil producten blijven verkopen waar de consument om vraagt”.

Platitude

Het argument van keuzevrijheid in relatie tot roken is een platitude en is al op meerdere plekken, ook op deze site, onderuit gehaald. Wie verslaafd is, heeft namelijk geen keuze meer en doet alles om aan het product te komen waaraan hij of zij verslaafd is. ‘Keuzevrijheid’ wordt ook door de industrie van stal gehaald om de overheid te beïnvloeden. Pas nog trok Jan Roos (GeenStijl) ten strijde tegen de Nanny State en vóór de vrije keuze, met een door de tabaksindustrie gefinancierde campagne.
Nu schermt Albert Heijn ermee. De supermarkten verdienen veel aan de verkoop van tabak. In 2018 was dat 2,031 miljard euro, een groei van 77 miljoen – al jaren is Marlboro het nummer 1 A-merk. Bovendien zijn ze verantwoordelijk voor 50 procent van de verkoop van tabak. Niet voor niets werd Albert Heijn in een blog op Distrifood.nl ‘de grootste drugsdealer van Nederland’ genoemd.
Supermarkten halen met tabak in de verkoop vaste klanten in huis die, om aan hun verslaving toe te geven, telkens weer naar de winkel zullen komen voor een nieuw pakje en mogelijk meteen wat andere boodschappen. Hen vragen te stoppen met deze ‘cash cow’ omdat er jaarlijks 20.000 mensen aan overlijden is een te moeilijke keuze. Daarom zou Blokhuis tot beleid moeten overgaan en de verkoop van tabak in supermarkten tegengaan door het invoeren van een vergunningstelsel dat de verkoop van tabak beperkt tot tabaksspeciaalzaken.