Sigaretten van tabaksfabrikanten Philip Morris, British American Tobacco en Japan Tobacco International die in Afrika worden verkocht zijn giftiger en verslavender dan de sigaretten die in Europa worden verkocht. Terwijl die sigaretten in dezelfde fabrieken in Zwitserland worden gemaakt.

Door de webredactie

De grote tabaksfabrikanten gebruiken de lakse tabaksregelgeving in Zwitserland om hun sigaretten voor de export naar Afrika ongestraft giftiger en verslavender te maken. Terwijl de Europese Unie maximumwaarden voor de gehaltes aan teer, nicotine en koolmonoxide (TNCO) in sigaretten voor de export stelt (Richtlijn 2014/40/EU), heeft Zwitserland zulke regels niet.
Ook in de ontvangende landen hebben de tabaksfabrikanten vrij spel omdat in veel landen regelgeving ontbreekt of niet wordt gehandhaafd. Dat blijkt uit een onderzoek van journaliste Marie Maurisse voor de Zwitserse actiegroep Public Eye.
Maurisse kocht in Marokko pakjes Camel, Winston en Marlboro en liet die in een laboratorium vergelijken met dezelfde merken die ze in Zwitserland en Frankrijk kocht. Alle sigaretten waren in Zwitserland geproduceerd.

Dubbele standaard

Uit de testresultaten blijkt hoezeer de tabaksfabrikanten een dubbele standaard hanteren: Marokkanen krijgen sigaretten te roken die meer schadelijke bestanddelen en meer nicotine bevatten dan de sigaretten die Europeanen kopen. Voor alle geteste bestanddelen geldt dat vrijwel alle sigaretten voor de Marokkaanse markt hogere niveaus lieten zien dan de sigaretten die in Frankrijk en Zwitserland waren gekocht.
Vier van de zes onderzochte Marokkaanse sigaretten overschreden de grenswaarden die in de Europese Unie worden gesteld van 10 mg teer, 1 mg nicotine en 10 mg koolmonoxide. Waarbij moet worden aangetekend dat de sigaretten werden getest volgens de ISO-methode die in de EU-regelgeving wordt voorgeschreven. Het Nederlandse RIVM toonde vorig jaar aan dat die methode een vertekend beeld geeft door de gaatjes die in alle filters van sigaretten zijn aangebracht. De Canadese meetmethode (Canadian intense) benadert de werkelijkheid waarin rokers die gaatjes met vingers en lippen afdekken veel beter. Uit het RIVM-onderzoek bleek dat de werkelijke TNCO-waarden van alle sigaretten veel hoger zijn dan wettelijk is toegestaan.

Grote verschillen

Als voorbeeld geeft Maurisse het verschil in teergehalte van Winston-sigaretten in Marokko (16,31 mg) en Zwitserland (10,5 mg). Het nicotinegehalte in Marokkaanse Camels (1,28 mg) is hoger dan in Zwitserse Camel Filters (0,75 mg). In Marokkaanse Winston Blues is het koolmonoxidegehalte met 9,62 mg per sigaret aanmerkelijk hoger dan de 5,45 mg in de Zwitserse variant. Een Camel Light-sigaret, die ondanks de misleidende naamgeving in Marokko kennelijk nog verkocht mag worden, bevat meer schadelijke stoffen dan een Camel Filter-sigaret in Frankrijk en Zwitserland.
Het onderzoek toonde overigens ook aan dat Camels die dutyfree waren gekocht op het vliegveld van Genève meer teer, nicotine en koolmonoxide bevatten dan wettelijk toegestaan in Europa.

Groeimarkt Afrika

De reden om sigaretten voor de Afrikaanse markt verslavender te maken door het nicotinegehalte te verhogen mag duidelijk zijn: de Afrikaanse landen, waar de tabaksregelgeving weinig voorstelt, hebben enorme groeipotentie. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat Afrika nu zo’n 77 miljoen rokers telt, ongeveer 6,5 procent van de totale bevolking van 1,2 miljard mensen. De organisatie voorspelt dat dit percentage in 2025 zal zijn gestegen naar 40 procent, wereldwijd de scherpste stijging. Het jaarlijks aantal doden als gevolg van roken zal er in 2030 zijn verdubbeld.

Nauwelijks controle

Dat de tabaksfirma’s hiermee wegkomen heeft te maken met de veel minder stringente wetgeving in Zwitserland dan in de Europese Unie. Terwijl er in Zwitserland zelf al nauwelijks controle is op de lokaal verkrijgbare sigaretten, is er, in tegenstelling tot EU-landen, geen enkel toezicht op de sigaretten die voor de export worden gemaakt. De federale douane bevestigde aan Maurisse dat het wat de Zwitsers betreft aan de ontvangende landen is om de geëxporteerde sigaretten aan de lokale wetgeving te toetsen. In Afrika ontbreken daar doorgaans de instrumenten voor. Marokko en Burkina Faso zijn volgens de Wereldgezondheidsorganisatie de enige landen in Afrika met een laboratorium waar sigaretten kunnen worden getest. Maurisse constateerde echter dat dit in Marokko in ieder geval niet gebeurt. De douane controleert de inkomende goederen alleen vanuit fiscaal oogpunt.
In Zwitserland zijn het ook vooral economische motieven die de lakse tabakswetgeving verklaren. De tabaksindustrie zou 6,3 miljard Zwitserse frank (5,6 mld. euro) bijdragen aan de Zwitserse economie en voor 11.500 directe banen zorgen. Maurisse constateerde dat strengere wetgeving in het Zwitserse parlement wordt tegengehouden onder invloed van een zware lobby vanuit de industrie.

Reactie industrie

De tabaksfabrikanten kregen de resultaten van Maurisse’s onderzoek voorgelegd. Japan Tobacco International (Camel, Winston) reageert met de opmerking dat “alle tabaksproducten worden geassocieerd met gezondheidsrisico’s”. Daarom “is er geen standaardmethode die de werkelijke consumptiegewoonten van consumenten kan reproduceren”. De firma noemt de resultaten daarom niet precies. Bovendien “kan niemand zeggen dat de ene sigaret giftiger is dan de andere in termen van bijvoorbeeld de smaak”.
JTI wilde na deze cryptische mededelingen geen antwoord geven op de vraag waarom zijn sigaretten in Marokko toxischer zijn dan in Europa.

‘Verschillende voorkeuren’

Een woordvoerder van Philip Morris International (Marlboro) stelde dat “consumenten in de hele wereld verschillende voorkeuren hebben”. Tabak wordt geselecteerd op basis van die voorkeuren en volgens de specifieke mengsels en klasse van tabaksbladeren die nodig zijn om de karakteristieken van elke merk constant te houden, zoals Marlboro Rood.
Op de vraag waarom Marlboros in Marokko meer teer bevatten dan in Zwitserland, zegt de woordvoerder: “Wij adviseren om niet alleen op het teerniveau te focussen.” Er zou wetenschappelijke consensus bestaan over het feit dat teer geen precieze indicator is voor de schadelijkheid van sigaretten. Dat de nicotineniveaus hoger waren dan op de pakjes vermeld, is volgens de woordvoerder toegestaan volgens de ISO-standaard 8243, “die een zekere discrepantie toestaat”.

Marokko onderzoekt

Naar aanleiding van het onderzoek van Maurisse hebben de Marokkaanse ministeries van Gezondheid en Industrie en Handel inmiddels gezamenlijk een onderzoek ingesteld naar de TNCO-concentraties in sigaretten die vanuit Zwitserland worden geïmporteerd.

Ethiopië neemt maatregelen

Ethiopië heeft vorige maand een van Afrika’s meest vergaande antirookwetten aangenomen. President Sahle-Work Zewde bekrachtigde op 26 februari wetgeving die eerder die maand unaniem door het parlement was aangenomen. De nieuwe wet maakt publieke plaatsen en werkplekken 100 procent rookvrij, verbiedt tabaksreclame en -promotie, beperkt de verkoop van tabaksproducten met een smaakje en stelt waarschuwende afbeeldingen verplicht op 70 procent van de voor- en achterkant van alle tabaksproducten. De wet verbiedt verder de verkoop van heat-not-burn-tabaksproducten, e-sigaretten en shisha-rookwaar. Tabaksverkoop aan jongeren onder de 21 jaar wordt ook verboden.
De Campaign for Tobacco-Free Kids stelt in een reactie dat de betekenis van deze nieuwe wet niet kan worden overschat. De wet zal de levens van 105 miljoen Ethiopiërs beschermen en een voorbeeld zijn voor alle andere Afrikaanse landen.

Bron

Het complete verhaal van Marie Maurisse is te vinden op stories.publiceye.ch. Het tijdschrift 360 Magazine publiceerde een Nederlandse vertaling, die online is te lezen bij blendle.com.