OPINIE

Het WNL-programma Stand van Nederland wijdde een aflevering aan de kosten van roken. Aan het woord kwamen tabaksfabrikanten die mochten klagen over alle nieuwe wet- en regelgeving. Niet aan het woord kwamen doodzieke patiënten en families die hun dierbare hebben verloren aan de gevolgen van tabaksgebruik.

Door Frits van Dam

Abe Brandsma loopt in de WNL uitzending Stand van Nederland van 3 januari jl. door de Groningse fabriek van British American Tobacco waar nog altijd enorme hoeveelheden kerftabak worden omgewerkt tot shag. De woordvoerder van de tabaksfabrikant laat zich door een andere medewerker voorlichten. We leren hoe duur het is om tabak te importeren. Dat tabak uit de Verenigde Staten meer kost dan die uit Afrika. Het gaat om zo’n 2000 euro per baal. Vervolgens leren we dat er door de jaren heen steeds minder tabak in Nederland wordt geproduceerd. Vroeger waren er zelfs tabaksplantages in Nederland. Maar dat is ‘helaas’ niet meer zo, mag een BAT-medewerker op camera zeggen.
Helaas?

Dikke multomappen met regeltjes

Bovenstaand fragment is slechts een van de vele, waardoor we weten dat we hier naar een uitzending kijken waarin wordt verteld hoe zielig tabaksfabrikanten - die geld proberen te verdienen aan nicotineverslaving - zijn. Er komen dikke multomappen voorbij, waarin alle nieuwe regelgeving die roken verder moet ontmoedigen is verzameld. Er wordt nog eens herhaald hoe duur de aanschaf van nieuwe apparatuur is om de tabaksverpakkingen van afschrikwekkende plaatjes te voorzien. En we leren dat er ook een ‘track and trace’-systeem moest komen dat codes aanbrengt op de verpakkingen zodat er beter zicht komt op waar tabak uit de productielijn verdwijnt en de illegale markt op gaat.

Kleine tabakswinkelier

Och, de in beeld gebrachte kleine tabakswinkelier is ook al zielig. Die kreeg boetes omdat hij tabak aan iemand onder de 18 verkocht én omdat hij zijn waar verkeerd uitstalde. We horen hem zeggen dat het al een tijdje geleden is, dus dat hij nu wel weer een overtreding kan maken. Er wordt gemeld dat er bij sigarenmaker De Olifant afscheid genomen moest worden van medewerkers omdat de nieuwe regeltjes enorme kosten met zich mee hadden gebracht en dat het hier om een familiebedrijf gaat, om erfgoed. Heel erg zielig.

Van alles ontbreekt

Wat in de uitzending ontbreekt is het ‘waarom’ van al deze regelgeving. Dat er geen tabak aan mensen onder de 18 verkocht mag worden, is vooral bedoeld om te voorkomen dat jongeren verslaafd raken. Dat er ieder jaar meer dan 20.000 mensen overlijden aan tabak, wordt ook niet gemeld. Waarom zijn de journalisten niet in het ziekenhuis gaan kijken om te horen hoe duur de zorg voor doodzieke mensen is? Waarom krijgen we niet te horen dat tegenover die paar mensen die niet meer in het familiebedrijf kunnen werken, er duizenden kankerpatiënten staan die hun ziekte hebben opgelopen door het roken van tabak, ook van sigaren. Dat er families zijn die verder moeten leven met het verlies van een familielid dat er langer had geweest als hij of zij niet gerookt had.

COPD? Eigen schuld!

Ja, er zat wel een COPD-patiënte in de uitzending die na 45 jaar 1,5 pakje per dag roken doodziek was geworden. Tot twee keer toe mocht de patiënte herhalen dat het haar eigen schuld was dat ze nu ziek was: had ze maar niet met roken moeten beginnen, had ze maar eerder moeten stoppen. Terwijl we niet horen dat het zomaar moeilijk is om te stoppen met roken, maar dat de tabaksindustrie allerlei stoffen aan tabak heeft toegevoegd om ervoor te zorgen dat hun waar nog verslavender is, zodat ze hun vaste klanten niet kwijtraken. Mensen als BAT-woordvoerder Abe Brandsma moet immers wel nieuwe driedelige pakken kunnen blijven aanschaffen.

WNL vertelt

WNL vertelt ons wel dat jaarlijks een miljoen mensen willen stoppen met roken en welke middelen ze daarvoor proberen te gebruiken. We horen niet van WNL dat maar 5% slaagt en de overgrote meerderheid dus weer met roken begint. Niet omdat ze een keuze hebben, maar omdat de verslaving zo met hun gedrag is vergroeid dat één zwak moment ze weer terug brengt bij af. Waarom wordt Abe Brandsma niet gevraagd hoe het zit met de stoffen die zijn British American Tobacco aan tabak toevoegt om mensen verslaafd te maken? Waarom wordt er bijvoorbeeld ammoniak toegevoegd zodat de nicotine sneller in de hersens komt? Hoe duur zijn die additieven?

Illegale circuit

Brandsma mag wel zeggen dat één op de twaalf sigaretten uit het illegale circuit komt, maar waar deze cijfers op gebaseerd zijn blijft onduidelijk: er wordt geen bron vermeld. Zou dat cijfer toevallig komen uit een KPMG-onderzoek dat British American Tobacco ook heeft meegefinancierd? Een onderzoek dat ondeugdelijk is, want niet controleerbaar en dus niet wetenschappelijk?
We horen ook niet dat er sterke aanwijzingen zijn dat de tabaksindustrie zelf meedoet aan de smokkel. Ze heeft er immers baat bij dat tabak op zoveel mogelijk plaatsen zo goedkoop mogelijk voorhanden is, zodat zo veel mogelijk mensen verslaafd raken. En dat er daarom voor een Track en Trace-systeem gekozen moet worden dat niet door de tabaksindustrie zelf is bedacht.

Leugenachtig verleden

We horen niets in de uitzending over het leugenachtige verleden van de tabaksindustrie. En dat de miljarden die ze uit heeft gegeven aan lobby om wet- en regelgeving te beïnvloeden de reden is dat ze sinds 2015 niet meer mee mag praten over anti-rookbeleid. 
We zien wel hoe Binet Brasser, de directeur van sigarenmakerij De Olifant uit Kampen, een keer per jaar alleen achter haar bureau kruipt om een brief te tikken in de hoop op gehoor in Den Haag. Alsof de lobby niet van bovenaf georganiseerd zou worden.

Ander geluid

Was er nog een ander geluid te horen in de WNL-uitzending? Ja. Hugo Haiwassers mocht onbeschaamd opscheppen over zijn bedrijf, dat nu jaarlijks zo’n 2 miljoen euro omzet met dank aan mensen die willen stoppen met roken en een cursus bij hem komen volgen. Maar we horen niet dat Hairwassers in 2017 in opspraak is geraakt door een Nieuwsuur-uitzending , waarin werd gemeld dat hij op internet claimde dat 81% van de mensen die bij hem een cursus volgden, ook daadwerkelijk waren gestopt met roken. ‘Een klein foutje’ noemde hij dat later. Percentages werden nu overigens wijselijk niet in de uitzending genoemd. Waarom kregen we hier niet te zien wat wetenschappelijk aangetoond de beste manieren zijn om met roken te stoppen en welke kosten dáármee gemoeid zijn?

Alternatieve tabaksproducten

Abe Brandsma mocht op de valreep nog even noemen dat de nicotineproducenten alweer een nieuwe manier hebben gevonden om mensen aan het roken te houden: alternatieve tabaksproducten, waarin tabak niet verbrand maar verhit wordt. WNL vertelt er niet bij dat deze manier van roken volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) óók schadelijk is. En dat nog niet bekend is wat de gevolgen van de gezondheid zijn bij gebruik op lange termijn. Dat is belangrijk, want ook bij klassiek roken openbaren ziektes als kanker zich soms pas na bijvoorbeeld 20 jaar paffen.

We moeten volgens WNL op grond van deze Stand van Nederland vooral medelijden hebben met de tabaksbranche, die zo gepest wordt met overbodige regeltjes. Medelijden met doodzieke mensen is niet nodig, want dat is natuurlijk allemaal hun eigen schuld.