TabakNee stapt naar de rechter als de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) niet op korte termijn de gegevens aanlevert, waarvoor al een half jaar geleden een beroep werd gedaan op de Wet openbaarheid van bestuur. Met die informatie zal duidelijk worden of de tabaksfabrikanten zich bij het hanteren van de in de wet vastgelegde, maar op zichzelf al heftig bekritiseerde, ISO-meetmethode houden aan de maximale uitstootwaarden die voor sigaretten wettelijk zijn voorgeschreven.

Door Frits van Dam

Sinds 2004 mogen sigaretten die in Nederland en alle anderen EU-lidstaten worden verkocht per sigaret – bij beoogd gebruik - maximaal 10 mg teer (T), 1 mg nicotine (N) en 10 mg koolmonoxide (CO) afgeven. Dit worden de TNCO-waarden genoemd, die het gehalte van teer, nicotine en koolmonoxide aangeven.
 Teer is de gebruikelijke naam voor een verzameling van toxische en kankerverwekkende stoffen die vrijkomen bij de verbranding van sigaretten. Nicotine is de verslavende stof die ervoor zorgt dat rokers steeds opnieuw behoefte hebben aan een sigaret. Koolmonoxide in sigarettenrook is de veroorzaker van hart- en vaatziekten bij rokers. Een uitgebreide toelichting is hier te vinden.

Procedure

In de Tabaks-en rookwarenwet is vastgelegd op welke wijze de TNCO-stoffen gemeten moeten worden. Verder is er ook nog een procedure voorgeschreven die de fabrikanten moeten volgen om hun waren goedgekeurd te krijgen. Artikel 2.4 van de wet bepaalt dat verificatie eens in de drie jaar plaats moet vinden door een door de overheid erkend instituut. In Nederland is dat het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. 

Samengevat is de procedure als volgt:


1. De fabrikanten meten hun sigaretten met de daarvoor geldende procedures, de (op zich dus discutabele) ISO-techniek, en geven de resultaten door aan het RIVM.
2. Het RIVM legt de resultaten vast in een database.
3. Eens in de drie jaar controleert het RIVM of de door de fabrikanten aangeleverde gegevens kloppen, zie artikel 2.4 van de Tabaks- en rookwarenregeling. Dit levert de “verificatiegegevens” op die TabakNee via de wet openbaarheid van bestuur probeert te verkrijgen.
4. De gegevens worden vervolgens door het RIVM naar de NVWA gestuurd die aan de hand van de cijfers beoordeelt of de maximaal toegestane emissiewaarden worden overschreden en of er handhavend moet worden opgetreden.

Wantrouwen

Wie de database van het RIVM doorneemt ziet al snel dat alle door de tabaksfabrikanten opgegeven TNCO-waarden voldoen aan de wettelijke TNCO-normen. Het zou gek zijn als het anders was, want dan zouden de fabrikanten zelf aangeven dat ze de wet overtreden. Maar enig wantrouwen is hier toch op zijn plaats. Het is wat al te toevallig dat al die sigaretten precies binnen de lijntjes blijven. Dat dit wantrouwen gerechtvaardigd is blijkt uit het onderzoek van Pauwels e.a. Daarin werd de toxische uitstoot van elf sigarettenmerken gecheckt, waarbij onder andere gebruik werd gemaakt van de wettelijk voorgeschreven ISO-methode. In feite controleerden zij daarbij de aangeleverde gegevens van de tabaksfabrikanten. Hun resultaten zijn opvallend: het blijkt dat bij 7 van de 11 geteste sigaretten de wettelijke normen voor teer ruim overschreden werden. De twee grootste zondaars, te weten Camel Filter en Gauloises Blondes Blue, overschreden de wettelijke normen zelfs met ruim 20 procent!

Verificatiegegevens

Het onderzoek van Pauwels e.a. maakt het meer dan waarschijnlijk dat in de verificatiegegevens dezelfde afwijkingen van de wettelijke normen terug te vinden zijn. TabakNee heeft om dat na te gaan in mei 2018 een Wob-verzoek ingediend bij de NVWA maar heeft deze gegevens na ruim een half jaar nog steeds niet gekregen. TabakNee heeft met een ingebrekestelling aangekondigd naar de rechter te zullen stappen als zij deze gegevens niet op korte termijn krijgt.

Aanzienlijke overtredingen

Voor alle duidelijkheid, het gaat bij dit Wob-verzoek dus niet om gegevens van metingen met technieken waarbij de filters afgeplakt worden, zoals bijvoorbeeld de Canadian Intense. De opgevraagde gegevens zijn verkregen met de wettelijk vastgelegde ISO-methode, waarbij door gaatjes in de filters veel valse lucht wordt aangezogen. Ook daar zijn naar alle waarschijnlijkheid al aanzienlijke overtredingen van de wettelijke normen te constateren. Maar of en in welke mate dat zo, zal moeten blijken uit de opgevraagde gegevens, die de NVWA dus nog altijd niet heeft vrijgegeven.