OPINIE

Begin deze week nam Staatssecretaris Blokhuis maatregelen tegen Philip Morris’ tabaksproduct IQOS. De tabaksfabrikant heeft nu een persbericht rondgestuurd waarin zij zich vermomt als een bedrijf dat het beste voorheeft met de gezondheid van rokers. Frits van Dam, hoofdredacteur van TabakNee, reageert.

Door Frits van Dam

Moet je het aan een tabaksbedrijf overlaten om de wereld gezonder te maken? Terwijl deze bedrijfstak een geschiedenis van list en bedrog heeft waarin ze er alles aan heeft gedaan om over de ruggen van doodzieke mensen haar winsten te behalen? Als het aan Philip Morris ligt, is het antwoord ‘ja’. De tabaksgigant investeerde decennialang in het aanpassen van de ingrediënten van sigaretten om ze extra verslavend te maken, zodat gebruikers van hun producten de grootst mogelijke moeite ondervinden om ermee te stoppen: zo bleef de winst veilig. Ondertussen gingen er miljarden dollars op aan lobby en marketing om een vals beeld te schetsen van tabak en de sigaret als ‘normaal’ in plaats van ‘dodelijk’ product te verkopen. In het verlengde daarvan heeft hetzelfde bedrijf een nieuw product bedacht, de IQOS, waarop rokers allemaal over zouden moeten stappen omdat dat volgens deze ‘barmhartige’ fabrikant beter voor hun gezondheid zou zijn.

Groeimarkt

Als Philip Morris daadwerkelijk iets zou geven om de gezondheid van de roker, dan had ze haar sigarettenmerken allang van de markt gehaald en niet geprobeerd om de roker op alle mogelijke manieren over te laten stappen op een ander Philip Morris-product, zoals nu het geval is. TabakNee publiceerde eerder over de IQOS , zoals hier en hier. 
Het de tabaksgigant gaat natuurlijk om iets anders: Philip Morris ziet een enorme groeimarkt in de IQOS. Woordvoerder Peter van den Driest tegen Omroep Brabant: “Voor mensen die nu roken, zijn rookloze producten een beter alternatief. In Nederland zijn er zo’n drie miljoen mensen die roken en wereldwijd zijn dat er ruim één miljard. Voor hen zijn producten als iQOS een goed alternatief." Hij hoort de kassa al rinkelen. Want als die miljard rokers overstappen op de IQOS,: 70 euro per IQOS-apparaatje en nog eens 6 euro per pakje tabakstaafjes (Heets of heatsticks) die daarin moeten worden gedaan, genereert dat een enorme omzet.

Nog steeds schadelijk

Deze week bracht het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een factsheet uit over nieuw soortige tabaksproducten waarbij tabak niet verhit, maar verbrand wordt, zoals de IQOS. Volgens het RIVM zijn deze ‘smeltsigaretten’ waarschijnlijk weliswaar minder schadelijk voor de gezondheid dan gewone sigaretten, maar dat is nog niet duidelijk bij gebruik op de lange termijn. Schadelijk blijven ze bovendien, want ze zitten nog altijd boordevol buitengewoon toxische stoffen. Als dit product langs de maatlat voor voedselveiligheid gelegd zou worden was de kans op toelating tot de markt nihil.

Misplaatst

Staatssecretaris Blokhuis zei over de RIVM-factsheet in het AD: “Rond dit soort producten wordt vaak een imago geschetst dat ze een slim alternatief zijn voor gewoon roken. Maar het woord 'slim' is hier misplaatst, want je kunt er dodelijk ziek van worden. Het is tijd voor wettelijke maatregelen.” De enige ‘slimme’ keuze is stoppen met roken en er ook niet mee beginnen, stelt de staatssecretaris. Hij kondigde een aanpassing aan de Tabakswet aan, waardoor ook voor de IQOS een reclameverbod, de leeftijdsgrens van achttien jaar en verplichte afschrikwekkende plaatjes op de verpakkingen gaan gelden net als bij normale tabaksproducten.
Philip Morris-woordvoerder Van den Driest zegt tegen de Levensmiddelenkrant: “Ik kan mij erin vinden dat er wetgeving komt voor deze producten, maar het zou een gemiste kans zijn voor de volksgezondheid om rookloze producten en producten als sigaretten en shag over een kam te scheren.”

Desinformatie

Philip Morris heeft ook een persbericht in omloop gebracht waarin ze probeert nog een draai aan de beslissing van de staatssecretaris te geven en te pleiten voor verschillende regels voor producten die verschillende risico’s voor de volksgezondheid zouden opleveren. “De Nederlandse overheid dient een keuze te maken; acht zij het wenselijk dat rokers geïnformeerd worden en overstappen op betere alternatieven of kiest zij ervoor het roken van sigaretten en shag in stand te houden?”
Maar dat informeren van rokers is nu juist wat Philip Morris nalaat. Desinformatie zou een beter woord zijn voor wat Philip Morris doet. Geen woord in eerdere reclame-uitingen over welke stoffen een gebruiker van de IQOS inhaleert en hoe schadelijk die zijn. Precies daarom is het belangrijk om het informeren van de burger over te laten aan onafhankelijke instituten als het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Harmreductie

Longarts Wanda de Kanter laat TabakNee dan ook weten dat de tabaksindustrie de laatste tak van industrie is die dankzij haar geschiedenis van list en bedrog, ‘harmreductie’ (minder schadelijke producten) in de markt kan zetten. “Dit is de dezelfde industrie die ‘light’-sigaretten ging verkopen omdat die minder schadelijke voor de gezondheid zou zijn. Ook toen moesten we de industrie op haar blauwe ogen geloven dat ze het beste met de roker voorhad. Totdat bleek dat ‘light’ net zo schadelijk als gewone sigaretten waren en er een verbod moest komen op de vermelding ‘light’ of ‘mild’ op verpakkingen omdat dat misleidend voor de consumenten was.”

Verslaving voorkomen

Het is volgens De Kanter dan ook niet de industrie die de overheid zou moeten adviseren over wat goed voor de volksgezondheid zou zijn, maar de onafhankelijke instanties als het RIVM en de medisch specialisten “om samen de meest effectieve methoden te implementeren om te voorkomen dat kinderen aan nicotine houdende producten verslaafd raken.”
Net als met de sigaret destijds zal het zo’n twintig jaar duren voor we weten wat de langetermijneffecten van het gebruiken van IQOS op de gezondheid zijn. De tabaksfabrikant voert daarom door het willen verkopen en promoten van de IQOS en de bijbehorende tabaksstaafjes (Heets/Heatsticks) een experiment met de gebruiker uit. De Kanter: “Het is alsof je in plaats van de tiende of de zevende verdieping van een flat springt. Beiden zijn niet te adviseren.”

Succes?

Volgens Philip Morris-woordvoerder Van den Driest is de verkoop van de IQOS een groot succes. Maar dat blijkt niet uit de aandelenkoers van het bedrijf. De laatste maand verloor het bedrijf door de stagnerende IQOS-verkopen met name in Japan (waar de IQOS als eerste op de markt is gebracht) al ruim 20% van haar beurswaarde.