OPINIE

In Canada zijn ze het erover eens: accijnsverhoging is de beste methode om roken te ontmoedigen. Als tachtig procent van de prijs van een sigaret uit accijns bestaat, kan de Canadese overheid haar voorgenomen anti-rookdoelstelling in 2035 zelfs halen. Daar kunnen we in Nederland nog een hoop van leren.

Door Frits van Dam

In 2035 wil de Canadese overheid dat niet meer dan 5 procent van de bevolking rookt. Nu is dat nog 14,2 procent. De beste manier om dat doel te behalen is door het verhogen van de accijns op tabak.

Succesvolste methode

Uit een rapport van Health Canada, een overheidsorganisatie, blijkt dat accijnsverhoging eerder ook de succesvolste methode is geweest om roken te ontmoedigen, zo meldt de Canadese nieuwszender CBC op basis van een uitgelekt intern rapport. “Belasting op sigaretten had het grootste effect, gevolgd door gezondheidswaarschuwingen, rookverboden, restricties op verkooppunten en beleid voor rookstopbehandelingen,” concludeerde David Levy van de Georgetown University in Washington. Hij gebruikte daarvoor het SimSmoke model, dat de effectiviteit van antirookmaatregelen in twintig landen analyseert, waaronder ook Nederland.

Verder terugdringen

Volgens Levy zijn accijnsverhogingen de sleutel tot het verder terugdringen van roken. Op dit moment gaat 68% van de prijs van een sigaret in Canada op aan accijns. Als de overheid dat verhoogt naar 80%, stelt het Health Canada rapport, dan zal het aantal rokers in 2036 nog maar 6 procent zijn. Daarmee heeft de regering haar doel al bijna gehaald.
In Nederland maakt accijns volgens de tabaksindustrie zelf 57,5 procent van de prijs uit (Een pakje van zes euro, bevat 3,45 euro aan accijns).

Geen doel

De nieuwe regering heeft in haar regeringsakkoord wel vermeld dat de accijns verhoogd zal gaan worden om de rookvrije generatie te kunnen bewerkstelligen. Maar daar werd geen doel bijgesteld. Wil ze dat er in 2035 net als in Canada minder dan vijf procent rokers zijn?

Nog geen 10%

Uit een bijlage op pag. 63 blijkt dat de regering vanaf 2021 200 miljoen euro extra aan accijns wil opstrijken. Dat betekent dat de komende vier jaar de accijns zo’n twee procent per jaar omhoog zal gaan. Dat is wel een structurele accijnsverhoging van nog geen 10%, maar die zet geen zoden aan de dijk als het er om gaat de jeugd te ontmoedigen om de beginnen met roken. Grofweg gaat een sigaret 2 cent meer kosten; het is niet waarschijnlijk dat men z’n verslaving daarvoor opgeeft. Dit blijkt ook uit een factsheet over accijnsverhoging van het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging van het Trimbos-instituut: “Internationale studies rapporteren dat in landen met een hoog welvaartsniveau de vraag gemiddeld daalt met 4,8% bij een verhoging van de prijs met 10%.”

Niet toereikend

De verhoging die het nieuwe kabinet voorstelt is dus niet toereikend genoeg om roken te ontmoedigen (zoals we al eerder schreven).
Tegelijkertijd schrijft ook het Trimbos-instituut: “Een stapsgewijze verhoging van de prijs van tabaksproducten wordt in de wetenschappelijke literatuur beschouwd als de meest effectieve beleidsmaatregel om het aantal rokers en het aantal gerookte sigaretten (bij rokers die doorgaan met roken) te verlagen.” En: “Een hogere sigarettenprijs weerhoudt jongeren ervan om meer te gaan roken en zet hen aan om te stoppen.” (Bij het ministerie van Volksgezondheid zijn ze daar ook heel goed van op de hoogt, zo bleek uit een beleidsnotitie.)

Uitblijvend anti-rookeffect

Het Trimbos-Instituut geeft ook een richtprijs: “De prijs van een gemiddeld pakje sigaretten in Nederland had volgens de Tobacco Control Scale (een schaal die de mate van tabaksontmoediging in de EU-landen bijhoudt) in 2013 €11,22 moeten bedragen om effectief bij te dragen aan minder tabaksgebruik.”
Dat is bijna een verdubbeling van de prijs van een pakje sigaretten nu. Die paar centen extra accijns die de regering voornemens is door te voeren, zullen geen meetbaar effect hebben. Bovendien hebben tabaksfabrikanten eerder (te) kleine accijnsverhogingen verhaald op de tabaksverkopers door de verkoopprijs niet te laten stijgen maar de marges voor de winkeliers te verlagen. Met zo’n minuscule accijnsverhoging zou dat zo weer ongezien kunnen gebeuren waardoor het anti-rookeffect van de maatregelen uitblijft.