In 22 procent van de films en dramaseries op de Waalse televisie zijn tabaksproducten in beeld. Dat blijkt uit een inventarisatie die begin dit jaar is gemaakt in opdracht van de Fondation contre le cancer. Roken in films en series is de beste reclame die de tabaksindustrie zich kan indenken. Dit is het eerste deel in een nieuwe serie op TabakNee over roken in films en op tv: Het scherm als tabakspromo.

Door de webredactie

Zien roken doet roken. Onder dat motto was de tabaksindustrie in het verleden een belangrijke sponsor van de filmindustrie. Rokende filmhelden waren voor veel jongeren een voorbeeld om na te volgen. Film is altijd een belangrijk marketinginstrument voor tabaksfabrikanten geweest.

Tabaksreclame en -sponsoring en product placement in films en televisieprogramma’s zijn in veel landen inmiddels verboden. Toch zijn er nog altijd in veel films en tv-series rookscènes te zien. Het is volstrekt ondoorzichtig, maar doet vermoeden dat de tabaksindustrie daar vaak toch op een of andere manier achter zit.

148 uitzendingen onderzocht

In Wallonië deed het Conseil supérieur de l'audiovisuel (CSA) in opdracht van de Fondation contre le cancer (FCC) onderzoek naar het aantal keren dat tabaksproducten in beeld kwamen op de meest bekeken tv-zenders in Wallonië. Gedurende één week, van 30 januari tot 5 februari 2017, analyseerde CSA alle film- en fictie-uitzendingen tussen 19 en 24 uur op de zenders La Une, La Deux, La Trois, RTL-TVi, Club RTL, Plug RTL, France 2 et TF1.

Van de 148 uitzendingen die werden onderzocht, bleek 22 procent tabaksproducten en/of rookscènes te tonen, aldus nieuwssite 7sur7. Overwegend waren het de hoofdpersonen die rokend in beeld kwamen en in verreweg de meeste gevallen ging het om rokende mannen (79 procent).

Beeldvorming

In meer dan de helft van de gevallen wordt een sigaret opgestoken in de context van een drukkende, zwaarbeladen sfeer, waar de roker in twee derde van de gevallen op een rustige, zelfverzekerde manier op reageert. In 17 procent is de reactie nerveus en gespannen, waarbij de sigaret voor ‘ontspanning’ zorgt. Zulke beeldvorming komt de tabaksindustrie prima uit, helemaal als die jonge, makkelijk beïnvloedbare kijkers bereikt.

Of de rookscènes door de tabaksindustrie zijn ingestoken is niet vast te stellen en de FCC stelt dat zij de vrijheid van de filmmaker om personages rokend af te beelden niet wil beknotten. Wel wil zij onder andere Belgische film- en tv-makers bewust maken van de problemen rond het tonen van tabaksgebruik in films en series.

Waarschuwingen

De FCC roept ook op tot markering van films waarin tabak voorkomt en het uitzenden van stevige antitabaksboodschappen voor en na uitzendingen waarin wordt gerookt. De FFC vraagt verder dat er bij films die door de Belgische overheid worden gesubsidieerd extra op wordt toegezien dat die op geen enkele manier ook geld ontvangen van de tabaksindustrie.

Het CSA-onderzoek moet volgens de FCC worden gezien als een nul-onderzoek, dat op gezette tijden herhaald zal worden om de ontwikkelingen op dit punt te kunnen volgen.

Netflix

Recent onderzochten ook 190 studenten van de Stenden Hogeschool in Leeuwarden het aantal ‘rookincidenten’ in een aantal series van streamingdienst Netflix. Samen zagen ze 205 afleveringen, 160 uur, van de series House of Cards, Californication, Sons of Anarchy, Homeland en Orange is the new black. Volgens de Leeuwarder Courant telden de studenten in totaal honderden rookincidenten, die bij elkaar 4 uur, 55 minuten en 8 seconden in beslag namen. De krant citeert twee van de studenten, die vertellen dat zij groot verschil zagen tussen het rookgedrag van de seksen. “Mannen roken uit gewoonte, vrouwen bij stress.”

KWF

Het onderzoek in Leeuwarden werd volgens Stenden-lecturer Sonny Prent ingegeven door nieuwsberichten die vorig najaar verschenen nadat tv-maker Frank du Mosch zich op Twitter had verbaasd over het grote aantal rookscènes in Netflix-series. “De tabaksindustrie heeft blijkbaar een nieuwe marketingstrategie”, schreef Du Mosch. “Bizar hoeveel er gerookt wordt in series van Netflix.“ Volgens de tv-maker is het roken vrijwel steeds irrelevant voor het verhaal. “Bizar, roken in series waar het nergens op slaat qua tijdsbeeld, zoals Californication, House of Cards, Bloodline en Homeland.”

KWF Kankerbestrijding reageerde bij monde van Fleur van Bladeren op Twitter: “Ongelooflijk hè! We zijn het systematisch in kaart aan het brengen want het begint inderdaad op te vallen, en mij (ook) te irriteren.”

Het onderzoek van KWF is nog in volle gang, aldus een medewerker.

Lees hier deel 2: Het aantal rookscènes in grote Amerikaanse publieksfims is sinds 2010 met 43 procent toegenomen
Lees hier deel 3: Moeten films met rokers worden uitgesloten van overheidssubsidie?