Overtreden vloeipapierproducenten Mascotte en Rizla de Tabakswet? Zij maken reclame en sponsoren evenementen waarmee zij direct of indirect een tabaksproduct aanprijzen. Toch geeft de toezichthouder ze ruim baan. Is dat terecht?
Door Janneke Donkerlo en Stella Braam

Mascotte en Rizla maken sinds jaar en dag reclame voor vloeipapier. Daarmee overtreden ze mogelijk de Tabakswet, omdat zij niet alleen vloeitjes maar indirect ook tabak aanprijzen. Die conclusie valt te trekken uit de acties van de twee vloeipapierfabrikanten, zoals beschreven in deel 1 en deel 2 van deze serie.

Enkele voorbeelden: in de twittercampagne #TheMakers van Mascotte vertellen rolmodellen over hun interessante, hectische leven. Aan het eind van zo’n boeiende dag genieten ze van hun welverdiende shagje. Het rollen van dat shagje komt tussendoor in beeld. Daarnaast heeft Mascotte de zogenaamde Dampkring, een ‘breakservice’ op festivals waar jong en oud in hangmatten kan relaxen én roken. In vrolijke tekstjes verkondigt Mascotte op haar website het verband tussen dampen, dampkring, relaxen en shagjes draaien. Vloeitjesproducent Rizla heeft op festivals een soortgelijke ‘dampkring’: de Never Settle Area, een plek waar je virtuele avonturen kunt beleven. Als sponsor van het Dutch Valley Festival breekt ook Rizla indirect een lans voor roken, door naamsvermelding op podia, op T-shirts en andere parafernalia.

Het mag niet

Reclame maken en sponsoring (het schenken van geld, producten of diensten in ruil voor een tegenprestatie) lijken zonder meer in strijd met de bedoeling van de Tabakswet, om de eenvoudige reden dat vloeipapierfabrikanten daarmee een product aanprijzen dat mensen stimuleert om te gaan roken. En over direct en indirect aanprijzen van tabak is de wet heel helder: het mag niet.

Toch legt de toezichthoudende Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) de vloeipapierproducenten geen boetes op als zij online en op verschillende evenementen reclame maken.
De NVWA redeneert zó: vloeipapier is strikt genomen geen tabaksproduct. Dat klopt, volgens de Tabakswet is vloeipapier een ingrediënt en geen “product dat geconsumeerd kan worden en dat, al is het slechts ten dele, bestaat uit tabak”. Naar aanleiding van een reclame waarin een vrachtwagen van Mascotte figureerde, oordeelde de NVWA in 2014 daarom: “De reclame laat alleen een pakje Mascotte zien en is dus toelaatbaar.” De NVWA voegde daar nog wel aan toe: “Dat kan natuurlijk anders zijn als er tevens reclame wordt gemaakt voor het roken van shag, door bijvoorbeeld een gedraaid shagje te tonen of door een onderschrift met die betekenis.” Dat is precies wat Mascotte en Rizla wel doen.

Onlosmakelijk verbonden

Met vloeipapier kun je maar één ding doen: er shagjes mee draaien. Voor iets wat zo kenmerkend verbonden is aan tabak, geldt volgens de Tabakswet een reclameverbod. Dat de productie van vloeipapier geen zin heeft zonder roken, blijkt ook uit een brief van het Oostenrijkse papierbedrijf Delfort in 2015 aan de minister van VWS. Hierin doet het bedrijf een oproep om de standpunten van de papierfabrikanten mee te wegen bij de verdere ontwikkeling van de Europese Tabaksproductenrichtlijn.

Juristen

Maak je door reclame te maken voor vloeitjes indirect ook reclame voor roken? TabakNee vroeg het aan reclamerechtjurist mr. Merle Hafkamp van advocatenkantoor Gravendeel.
Zij zegt: “Vloeipapier bestaat niet uit tabak, ook niet ten dele, en wordt om die reden in de Tabakswet geschaard onder de niet-tabaksproducten. Net zoals bijvoorbeeld aanstekers. Deze mogen ook gewoon aan kinderen worden verkocht. Maar het feit dat vloeitjes nergens anders voor gebruikt kunnen worden dan voor het draaien van een shagje (anders dan een aansteker die wel voor meerdere doeleinden gebruikt kan worden), geeft echter wel te denken. Zeker als vloei wordt afgebeeld in combinatie met shag, zoals de NVWA in 2014 oordeelde.” 

Bestuursrechtjuriste Geertje Creijghton is nog stelliger. Zij ziet mogelijkheden om vloeipapier aan te merken als ‘onderscheidend teken van een tabaksproduct’, waardoor het wel onder het reclameverbod van de Tabakswet valt. Haar argumentatie hiervoor is dat vloeipapier alleen bestaansrecht heeft bij de gratie van tabak.

Aanpassen van de wet

Hoewel vloeipapier dus strikt genomen geen tabaksproduct is, kun je het niet los zien van roken. Om voor eens en voor altijd van deze spagaat verlost te worden, meent Hafkamp dat de Tabakswet aangepast zou moeten worden door vloeipapier als ‘aanverwant product van tabak’ gedefinieerd te krijgen. Voor vloeipapier zou dan automatisch ook het reclame- en sponsoringsverbod moeten gelden.

Stichting Rookpreventie Jeugd wil dat de NVWA gaat toezien op het handhaven van het reclameverbod, daar waar vloeipapier direct wordt gelieerd aan roken. De stichting dient hiertoe een handhavingsverzoek in.
Verder wil de stichting dat de Tabakswet wordt aangepast door vloeipapier te definiëren als ‘aanverwant product van tabak’. Dan wordt reclame voor vloeipapier helemaal verboden.

Eerdere delen van deze serie teruglezen?
Klik hier voor deel 1.
En hier voor deel 2.