OPINIE

De omzet van sigarettenmerken in de supermarkten is flink gestegen. Marlboro is hét nummer 1 A-merk en staat zelfs nog boven Douwe Egberts, Campina en Coca Cola. Juist daarom is het belangrijk dat er zo snel mogelijk een displayban komt en het aantal verkooppunten voor sigaretten wordt ingeperkt tot alleen bij de tabakswinkeliers.
Door Frits van Dam

"We zijn in ieder geval meer rookwaren in de supermarkten gaan kopen, ook doordat ze langer open zijn. Maar dat gaat ten koste van de verkoop in pompshops en sigarenzaken, want die laatste zijn er steeds minder”, zegt commercieel directeur Paul Houtepen van marktonderzoeker IRI tegen de NOS. IRI heeft een overzicht gemaakt van de marktaandelen van A-merken in de supermarkt. In 2016 blijkt dat daar de verkoop van rookwaar is toegenomen. De NOS concludeert: “Opvallend is dat vooral sigarettenmerken als Marlboro, Camel, Lucky Strike en John Player Special forse plussen haalden, met uitschieters tot 43 procent.”

In de A-merken Top 10, die is gepubliceerd in Food Magazine, staat Marlboro op nummer 1, goed voor een omzet van 443,5 miljoen euro, een groei van 4,9%. Camel staat op de zesde plek en is goed voor een omzet van 209,4 miljoen euro, een groei van 7,8%. De sigaretten staan tussen andere topmerken als Coca Cola, Douwe Egberts, Dr. Oetker en Heineken.

Aantrekkende werking

Als deze Top 10 iets duidelijk maakt is dat supermarkten erbij gebaat zijn om tabak zo lang mogelijk zichtbaar in de schappen te hebben liggen. Naast de winst op de sigaretten zelf, gaat er ook een aantrekkende werking vanuit. Wie verslaafd is, zal naar de dichtstbijzijnde supermarkt komen om er zijn of haar ’fix’ te halen. En als je er dan toch bent, neem je ook gelijk wat andere boodschappen mee.

Convenant

Eerder liet de staatssecretaris het aan de branche van tabaksverkopers over om een convenant op te stellen om tabak voortaan uit het zicht te gaan verkopen. Dat moet er voor zorgen dat de verleidende werking van het zien van tabaksproducten afneemt. De supermarkten stelden zich bij monde van branchevereniging CBL (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel) zogenaamd welwillend op. Zij wilden best actie ondernemen, brachten ze naar buiten. Maar het ‘zogenaamde’ van hun beweerde welwillendheid zat hem in de eis die het CBL tegelijkertijd op tafel legde: andere tabaksverkopers moeten dan óók hun tabak uit het zicht halen. 

Boos

Daar zaten kleine tabakswinkeliers en benzinepompen natuurlijk niet op te wachten, want zij zijn veel afhankelijker van de omzet van tabak om rond te kunnen komen dan de supermarkten met hun grote assortiment aan andere producten. Jos Zuijdwijk, voorzitter van de branchevereniging voor tabaksdetailhandel NSO, liet zich daarover uit tegen Distrifood. Hij was boos op de supermarkten en dreigde hen af te vallen: “Wij zijn geen voorstander van het beperken van verkooppunten in een wet, maar als de supermarktondernemers dan echt zoveel op hebben met de gezondheid van jongeren, dan denk ik dat het meer zin heeft dat zij eens serieus na gaan denken over het stoppen van de verkoop van tabak in supermarkten. Dat heeft meer zin dan kleine ondernemers pesten.”

Gezamenlijk

Tot nu toe trokken tabakswinkeliers en supermarkten nog gezamenlijk op tegen nieuwe antirookmaatregelen. Zij overleggen samen in het Platform Verkooppunten Tabak en weten dus precies van elkaar wat hun standpunten zijn. Kleine tabakswinkeliers zijn tegen een displayban omdat hun halve winkel dan afgeschermd moet worden en ze hun omzet zien kelderen. Supermarkten zijn tegen het inperken van het aantal verkooppunten van tabak omdat zij, zo blijkt nu ook weer uit het onderzoek van IRI, flinke omzetten uit tabak halen én ze zo klanten naar hun winkels trekken. Toen het CBL de NSO ineens afviel in de besprekingen rond een convenant over de displayban, dreigde de NSO de CBL niet meer te steunen bij het inperken van het aantal verkooppunten.

De reacties van de brancheverenigingen maken in ieder geval duidelijk dat zowel het voorstel voor een displayban als het inperken van het aantal verkooppunten effectieve antirookmaatregelen zullen zijn. Anders zou de branche zich er niet zo druk om maken.

Naleving leeftijdsgrens

Vooralsnog is ook de naleving van de leeftijdsgrens van 18 jaar voor het aanschaffen van tabaksproducten bedroevend slecht.
Er zijn zo veel verkooppunten dat het moeilijk is voor de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) om ze systematisch te controleren. Hoe langer effectieve antirookmaatregelen uitblijven, hoe meer jongeren in de val van de industrie trappen en verslaafd raken. De voorzitter van de gezondheidsraad Pim van Gool becijferde onlangs dat we iedere dag een schoolklas van 35 kinderen aan de tabaksindustrie uitleveren.

Haast geboden

De Tweede Kamer heeft eind januari door het aannemen van een motie besloten dat Staatssecretaris Van Rijn wetgeving moet voorbereiden om de displayban door te voeren. Nu de omzetten van tabak in de supermarkten alleen maar blijken te stijgen, mag het duidelijk zijn dat er haast is geboden. Maar dat de jeugd daarmee niet gered is, is ook duidelijk. De IRI-marktonderzoeker zei het al: de langere openingstijden van supermarkten dragen bij aan de verhoogde tabaksomzet.

Al in 1996, dus ruim twintig jaar geleden, diende SP-voorman Jan Marijnisen een motie in om de verkoop van tabak te beperken tot speciaalzaken. Deze motie werd destijds aangenomen, maar er is verder nooit iets mee gedaan. We zijn nu 20 jaar en 400.000 tabaksdoden verder. Door de motie van Marijnissen alsnog uit te voeren en het aantal verkooppunten snel in te perken tot de kleine tabakswinkeliers, zal de jeugd pas echt beschermd worden tegen de gevaarlijke gevolgen van roken.