UPDATE 30-12-2017

Iemand die goed geïnformeerd is moet kunnen kiezen voor het roken van tabak, vindt Joost Keulen, voormalig top-tabakslobbyist van British American Tobacco. Welke informatie mensen nodig hebben voor die keuze, bepaalt hij als tabakslobbyist graag zelf. Andere Tijden interviewde hem.

Door de webredactie

Daar zat Joost Keulen, de in 1952 in Nieuwer-Amstel geboren Meester in de Rechten en voormalig topmanager van British American Tobacco (BAT), in de uitzending “Hoe de rokers zijn verdreven” van Andere Tijden om de kant van de tabaksindustrie te belichten. De uitzending gaat over hoe de rookcultuur in Nederland is veranderd door de inzet van onder meer Stivoro en wijlen minister van Volksgezondheid Els Borst.
Keulen begon volgens zijn LinkedIn-profiel in 1982 bij Turmac Tobacco (dat later zou over worden genomen door BAT), nadat hij een paar jaar bij het ministerie van Defensie had gewerkt. Bij British American Tobacco werkte hij zich langzaam op tot Head Corporate en Legal Affairs. Hij bleef voor de tabaksgigant werken tot 2008.

Stereotypisch

Keulen is door zijn jarenlange toewijding aan de tabaksindustrie zelf overtuigd geraakt van de argumenten die de lobby gebruikt om antirookmaatregelen tegen te houden. Zijn inbreng in de Andere Tijden-uitzending mag dan ook gerust stereotypisch genoemd worden: Keulen vindt dat een volwassene zelf kan kiezen voor het roken van een sigaret, mits goed geïnformeerd. Voordat we zijn uitspraken weergeven, daarom eerst wat achtergrondinformatie over hoe de tabaksindustrie probeert de schadelijke gevolgen van roken te bagatelliseren, zodat u van alle ins en outs op de hoogte bent.

Keuzevrijheid

Sinds jaar en dag wijst de tabakslobby op ‘keuzevrijheid’ als het gaat over roken. Met dit argument hebben zij veel gehoor gevonden, vooral bij liberale partijen. Stanford-professor Robert Proctor legt dat in dit interview zorgvuldig uit. De industrie vermeldt niet dat ze de samenstelling van een sigaret door de jaren heen zo heeft aangepast dat hun product net zo verslavend is geworden als heroïne en cocaïne. Eenmaal verslaafd geworden (en dat gebeurt met de moderne sigaretten heel snel) is er bar weinig over van de ‘keuzevrijheid’: zomaar stoppen lukt niet meer. Het gevolg is dat er jaarlijks volgens het Trimbos-instituut alleen al in Nederland ruim 20.000 mensen overlijden aan de gevolgen van het langdurig roken van tabak.

Twijfel zaaien

Tegenwoordig geeft de tabaksindustrie toe dat roken slecht is voor de gezondheid en ze vermelden dat ook op hun websites. Wat de tabakslobby echter niet toegeeft is dat zij al jarenlang wìsten dat roken kankerverwekkend is, maar desondanks hebben geprobeerd om dat zo lang mogelijk geheim te houden. Ieder wetenschappelijk onderzoek dat bewijzen aanleverde dat tabaksrook kankerverwekkend is, werd weerlegd met een door de industrie zelf gefinancierd onderzoek dat iets anders beweerde. Door twijfel te zaaien, lukte het hen decennialang om anti-rookmaatregelen te vertragen.

Deze kennis geeft Keulen’s uitspraken in de uitzending een hele andere lading: ‘Wij ontkenden die gezondheidsdiscussie helemaal niet, maar we vonden wel dat mits de roker, de consument, goed geïnformeerd is, hij wel zelf de keuzevrijheid moet hebben om al of niet te roken: goed geïnformeerd, duidelijke informatie en zelf kunnen kiezen. En dan moet het niet een of andere vingerwijzing zijn van de overheid of wie dan ook met: ‘dat mag jij niet’.” U leest het goed: Keulen vindt dat de overheid één van haar hoofdtaken – de gezondheid van haar bevolking beschermen – moet negeren, zodat de industrie vrij spel heeft om haar verslavende producten aan de man te brengen.

Meeroken

Toen het onderwerp ‘meeroken’ in de uitzending voorbij kwam, zei Keulen: “Wij vonden ‘meeroken’ het verkeerde woord want, oké het stinkt misschien, maar je kreeg lang niet zoveel binnen als een gewone roker.”
Toch overlijden er jaarlijks naar schatting in Nederland enkele duizenden mensen aan de gevolgen van meeroken. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO zijn het er wereldwijd 600.000, bijna net zoveel mensen als er in Rotterdam wonen. Dat is beslist een groter probleem dan alleen de stank.

Weten wat je doet

Nog even ‘de bottomline’ van de tabaksindustrie, zoals verwoord door Keulen op Nieuwjaarsdag 2001 op de website MT.nl: “Iedereen weet en erkent dat roken bepaalde gevaren, zelfs ernstige gevaren voor de volksgezondheid met zich meebrengt. Maar we vinden ook dat de volwassen consument zelf mag beslissen wat hij wel of niet doet."
Als Keulen zegt dat BAT (voor wie hij destijds werkte) geen reclame maakt gericht op de jeugd’, zegt de interviewer: “Ja, omdat het niet mag.” Keulen: “Nee, dat ligt anders. Het is onze eigen beslissing. Roken is een belangrijk genotsmiddel, maar je moet weten wat je doet. We willen niet dat kinderen roken. Daarvoor activeren we ontmoedigingsprogramma’s. Voor de volwassene ligt dat principieel en moreel heel anders. Het leven is nooit zonder risico's.”

Je moet het de man nageven: hij geeft zelf ook het ‘goede’ voorbeeld. In hetzelfde interview geeft hij volmondig toe dat ook hij rookt. “Ik weet dat er risico's aan zijn verbonden, maar het is mijn keus.” Is er dan niets dat hem raakt? Jawel. In het genoemde interview zegt hij: “Ik werd onlangs door iemand beschuldigd dat ik verantwoordelijk, persoonlijk verantwoordelijk zou zijn voor de dood van een roker. Ik was daar diep gekwetst over." Dus toch een dieper gelegen schuldgevoel? Waarom zou je je anders gekwetst voelen?

Replacement smokers

Maar er was nog meer dat Keulen in de uitzending te zeggen had. Opnieuw, omdat Keulen graag wilt dat u goed geïnformeerd bent, vooraf nog weer wat achtergrondinformatie.
De tabaksindustrie is er extreem bij gebaat dat jongeren vroeg beginnen met roken. Bij een jong iemand zijn de hersenen zich nog vol aan het ontwikkelen. Hoe jonger iemand begint met roken, hoe moeilijker het wordt om later te stoppen. De tabakslobby richt haar pijlen dan ook op jongeren. De industrie noemt jongeren zelfs ‘replacement smokers’, zo blijkt uit documenten die ze hebben moeten vrijgeven in schikkingen bij rechtszaken. Jongeren vervangen letterlijk de reeds overleden rokers zodat de winsten van de industrie hoog blijven (daar is een documentaire overgemaakt die u hier kunt bekijken).

In de uitzending van Andere Tijden zei Keulen hierover: “Wij waren de vijand, de enge mannen in achterkamertjes die kinderen aan het roken brengen (schudt hoofd en rolt met zijn ogen om te zeggen ‘niets van waar’).” Interviewer: “En dat vond u onzin?” Keulen: “Nou het ging om onze integriteit. We zijn een legale industrie. […] Wij wisten dat we volstrekt eerlijk en integer te werk gingen.”

‘Eerlijk en integer’, u leest het goed. Waarschijnlijk hield hij zichzelf dit voor om vooral geen schuldgevoel te hebben. Om iedere dag wakker te worden, in de grote glimmende dure bedrijfsauto te stappen en naar het werk te gaan. Werk dat bestond uit het bedenken van nieuwe plannen om meer mensen aan het roken te krijgen, ongeacht de consequenties.

Omstreden bedrijfstak

In 2008 startte Keulen aan de Nyenrode Business school als ‘lecturer international Business Law & European Institutions’, een functie die hij tot juli 2017 heeft bekleed. Op de website werd hij destijds aangekondigd als iemand met verstand van “controversiële zaken”. De kennis die hij als tabakslobbyist heeft opgedaan kon hij tot voor kort doorgeven aan nieuwe talentvolle studenten.

Sinds januari 2012 heeft Keulen een eigen adviesbureau, genaamd Nepenthe Consultancy B.V. Zijn bedrijfje geeft adviezen, verzorgt opleidingen en doet onderzoek “op het gebied van management, organisatie en commerciële effectiviteit”, aldus de Kamer van Koophandel. Dat de tabakssector hier van harte welkom is, blijkt uit zijn LinkedIn-profiel, waar hij zich aanprijst als een “ervaren persvoorlichter van een omstreden bedrijfstak”. Keulen, kortom, ziet zijn ervaringen in de tabaksindustrie als een pré.

Joost Keulen wilde desgevraagd geen commentaar leveren.