Bijgewerkt: 25-11-2017
Jos Zuijdwijk is voorzitter van de brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel NSO. In die hoedanigheid probeert hij als het even kan het ministerie van Volksgezondheid te belobbyen in de hoop antirookmaatregelen tegen te houden. Minder rokers betekent minder omzet en daar is Zuijdwijk niet voor ingehuurd.

Door de webredactie

Zijn naam is Zuijdwijk, Jos Zuijdwijk, een tabakslobbyist van het eerste uur. Hoe hij zijn drankje drinkt, weten we niet, maar dat hij er als het even kan een lekker rokertje bij opsteekt, wel. Aan NRC Handelsblad verklapte Zuijdwijk in een artikel van 27 juni 2015 dat hij al vanaf zijn veertiende rookt. Toen hij nog jong was en zijn hersenen nog niet volledig ontwikkeld waren (op die leeftijd ben je extra gevoelig voor verslavingen) trapte hij in de val van de tabaksindustrie. Niet zo gek ook, zijn ouders hadden een sigarenwinkel. Hij kreeg de tabak als het ware met de paplepel ingegoten en is uitgegroeid tot een ijverige tabakslobbyist.

Haagse Lobby

Het grotere publiek leerde Zuijdwijk kennen via het tv-programma ‘Haagse Lobby’ dat 12 oktober 2017 gewijd was aan de (anti)tabakslobby. Hij sprak daar als voorzitter van de NSO, de Nederlandse brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel (waarover later meer). “Ik vind het volkomen terecht dat er een anti-lobby bestaat tegen een product dat niet goed is voor je gezondheid”, zei hij. “Op zich heb ik diepe bewondering voor ze. Dat tabak een slecht product is en dat tabak op termijn de wereld uit gaat, wat mij betreft prima. Maar blijf met je fikken van mijn winkeliers af. Geef die ondernemers die nog steeds voor 50 procent afhankelijk zijn van de tabak de kans om hun functie in de buurt te kunnen vervullen.”

Voorzitter NSO 

Zuijdwijk ging naar de HEAO en nam de winkel van zijn ouders over. Daar verkocht hij tabaksartikelen en zo raakte hij aan het winkelwezen verslingerd. Volgens zijn LinkedIn-profiel werd hij in 1997 manager van winkelcentrum Leidsenhage. Sinds september 2017 heeft hij deze functie verruild voor die van voorzitter Stichting Ondernemers Mall of the Netherlands. Dat is hij nog altijd. Op zijn Twitter-feed vind je af en toe een linkje naar iets over tabak. Sinds 2003 is Zuijdwijk namelijk voorzitter van de NSO, de Nederlandse brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel. In die hoedanigheid vertegenwoordigt hij 70 procent van de (volgens de NSO-website) 1603 tabaks- en gemakswinkels in het hele land. Zijn motto is volgens zijn Twitter-profiel: 'Life is good'. Dat het leven ook korter wordt door tabak, vermeldt hij niet.

Interne documenten

Sinds zijn voorzitterschap duiken er bij de ministeries van Volksgezondheid en Financiën tal van brieven op (een aantal is terug te vinden in de Amerikaanse Legacy Tobacco Library, gevuld met interne documenten van de tabaksindustrie) waarin hij de tabakszaak bepleit. Zonder uitzondering komen de argumenten van Zuijdwijk overeen met die van de tabaksfabrikanten als de overheid nieuwe antirookmaatregelen probeert in te voeren. Dat moet de overheid vooral niet doen, want dat gaat ten koste van de omzet van de tabakswinkelier (en van de industrie).

Achterban negeren

Zuijdwijk speelt bovendien onder één hoedje met de tabaksfabrikanten, ook als het betekent dat hij zijn achterban daarbij moet negeren. Dat bleek uit het artikel De Industrie en de Underdog van 10 augustus 2013 in Vrij Nederland. Het stuk laat zien dat de industrie een door de overheid opgelegde accijnsverhoging verhaalt op de kleine tabakswinkelier, zodat de consument niet meer hoeft te betalen voor tabak en zo veel mogelijk blijft kopen. Een oplossing voor de tabakswinkelier zou zijn dat hij voortaan het alleenrecht heeft op de verkoop op tabak en sigaretten uit de supermarkten verdwijnen. Maar de NSO was wonderlijk genoeg tegen zo'n maatregel en hield daarmee haar concurrenten (de supermarkten en benzinepompen) de hand boven het hoofd. De enige die daar beter van wordt is de tabaksindustrie, die tabak op zo veel mogelijk plekken wil kunnen verkopen. Een interne revolte bij de NSO is om onverklaarbare redenen uitgebleven.

Bot vangen

Zuijdwijk beklaagt zich in het eerder genoemde NRC-artikel over het feit dat alleen VVD'er Erik Ziengs hem te woord wil staan als hij wil lobbyen voor tabak. Bij andere Kamerleden vangt hij bot. "Dat komt vooral ook door het verbod dat de World Health Organization heeft uitgevaardigd, dat overheden niet met de industrie mogen praten over hun lobbyactiviteiten en ze beschouwen mij dus onterecht als onderdeel daarvan," zegt Zuijdwijk.

Gefinancierd door de tabaksindustrie?

Onterecht? Uit zowel het artikel in Vrij Nederland als de serie Het Tabakssyndicaat op deze site blijkt dat de NSO geld van de industrie aannam voor het voeren van acties. De NSO zat zelfs samen met de industrie in het bestuur van een heus fonds waarin de industrie geld stopte dat de NSO mocht gebruiken. In het tv-programma Haagse Lobby ontkende Zuijdwijk overigens dat zijn organisatie voor de lobby wordt gefinancierd door de tabaksindustrie. Al in 2014 heeft TabakNee in de serie 'Postbus 262 - Het tabakssyndicaat en de kleine winkelier' laten zien dat dat toch wat anders ligt.

Kleine ondernemers pesten

Dat kwam Zuijdwijks onafhankelijkheid van de industrie om het zacht te zeggen niet ten goede en daarom kan hij wel degelijk als tabakslobbyist worden bestempeld. Of is er een kentering? Het is 23 december 2016 als Zuijdwijk in een artikel op website Distrifood tekeer gaat tegen zijn vrienden, de supermarkten. Die hebben namelijk laten weten dat zij hun tabakswaren best willen afdekken, mits de tabakszaken (en tankstations) dat ook doen. “Wij zijn geen voorstander van het beperken van verkooppunten in een wet, maar als de supermarktondernemers dan echt zoveel op hebben met de gezondheid van jongeren, dan denk ik dat het meer zin heeft dat zij eens serieus na gaan denken over het stoppen van de verkoop van tabak in supermarkten. Dat heeft meer zin dan kleine ondernemers pesten”, aldus de NSO-voorzitter.

Doorpakken

Zijn ommedraai is ongetwijfeld met gejuich ontvangen door zijn achterban. Maar belangrijker is dat een inperking van het aantal verkooppunten de tabaksontmoediging zeer ten goede komt. Als alleen de kleine tabakswinkeliers tabak mogen verkopen, wordt het aantal verkooppunten verkleind van naar schatting 30.000 tot zo’n 1600. Dus, meneer Zuijdwijk, nou even doorpakken! En voor de Kamerleden: hou Zuijdwijk en andere vertegenwoordigers van de NSO buiten de deur.