Precies acht maanden geleden is Jacco Vonhof benoemd tot voorzitter van MKB-Nederland. Hij beloofde het midden- en kleinbedrijf meer smoel te geven. Sindsdien hebben de tabakswinkels, de “papa- en mamabedrijfjes”, niets te klagen.

Door de webredactie

Het is 4 september 2018. De verwachtingen bij MKB-Nederland zijn hooggespannen. Als iemand de belangen van de kleine bedrijvigheid in Nederland kan behartigen, is het Jacco Vonhof. De bijna 50-jarige Zwollenaar, getrouwd, vader van een 18-jarige tweeling en fan van PEC Zwolle is selfmade. Als “gesjeesde rechtenstudent” kocht hij 25 jaar geleden een ladder en een bestelbusje om ramen te lappen. Zijn eenmansbedrijfje groeide uit tot een bloeiend schoonmaakbedrijf.
Nu is Vonhof voorzitter van MKB-Nederland, ‘de banenmotor van Nederland’, het broertje van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Samen runnen zij één beleidsbureau. Maar de opvolger van Michaël van Straalen heeft beloofd zijn achterban meer smoel te geven. Een achterban die volgens MKB uit zo’n 150.000 kleine en middelgrote bedrijven in Nederland bestaat, waaronder pakweg 1600 tabaksspeciaalzaken, ook wel tabaks- en gemakswinkels genoemd.

Actie tegen gezondheidswaarschuwingen

De tabaksdetaillisten zitten stevig in het zadel bij MKB-Nederland, met Janwillem Burgering in het bestuur. Burgering is directeur van NSO, de brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel. Bij (dreigende) antirookmaatregelen roffelt NSO steevast op de trom: deze kosten de tabakswinkeliers de kop! Heus?
Jaren terug voerden tabakswinkeliers actie tegen de grote gezondheidswaarschuwingen op tabaksverpakkingen: ze zouden hierdoor failliet gaan! De afschrikwekkende plaatjes staan intussen op de pakjes, maar van massale faillissementen hebben we niets vernomen. Primera, een grote keten van tabaks- en gemakswinkels, opent nieuwe winkels omdat de zaken zo goed gaan. Het aantal tabaks- en gemakswinkels dat haar deuren opent in het centrum van de hoofdstad is amper bij te houden. Doordat een deel van deze winkels zich kleine supermarkt of souvenirwinkel noemt, staan deze niet als tabakswinkel geregistreerd en is de MKB-achterban van ‘1600’ tabakswinkels aan de lage kant.

“Beste Charles”

Vonhof blijkt een rots in de branding voor de tabakswinkelier. In het najaar van 2018, waarschijnlijk begin november, heeft hij een telefonisch onderhoud met niemand minder dan staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid. Thema: de positie van de tabaksspeciaalzaken. MKB-Nederland laat weten dat Vonhof – op verzoek van de staatssecretaris – zijn zorgen over de toekomst van die winkels op papier zal zetten.
Zo gezegd zo gedaan. Op 8 november gaat er een e-mail naar “Beste Charles”, Charles Wijnker, directeur Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie, tevens plaatsvervangend directeur-generaal van het ministerie van VWS (Volksgezondheid). De e-mail is ondertekend door de Secretaris Consumentenbeleid VNO-MKB (naam weggelakt). MKB-Nederland heeft bij deze gelegenheid grote broer VNO-NCW erbij gehaald. VNO-NCW is de grootste lobbyvriend van de tabaksindustrie.

Uitzondering

“Tabakswinkeliers zijn kleine ondernemers, vaak papa- en mamabedrijfjes, die gaan omvallen als de plannen uit het Rookakkoord [Het Nationaal Preventieakkoord-in-wording, red.] in de huidige vorm doorgang vinden,” schrijft de Secretaris Consumentenbeleid VNO-MKB namens Vonhof. “Het verlies aan reclame- en schapinkomsten n.a.v. neutrale verpakkingen tabaksproducten is aanzienlijk (naast de investering in het verbergen van de rookwaren).”
MKB-Nederland wil een uitzondering voor die ‘omvallende’ tabakswinkels: geen neutrale verpakkingen en geen uitstal- en reclameverbod voor sigaren, e-sigaretten en rookloze tabaksproducten die “aanzienlijk minder schadelijk” zouden zijn dan gewone sigaretten. “De 1600 tabakswinkeliers uit onze achterban hebben de bovengenoemde uitzonderingen nodig om te kunnen overleven,” sluit de e-mail af.

“Zeer terughoudend in contact”

Een kleine twee weken later krijgt MKB-Nederland de kous op de kop: het ministerie van VWS kan niet ingaan op het voorstel om uitzonderingen te maken voor de tabaksspeciaalzaken, aldus de e-mail van 21 november van VWS. Blijkbaar heeft Blokhuis tijdens het telefoontje met Vonhof het internationale antirookverdrag FCTC over het hoofd gezien. Dit door Nederland ondertekende verdrag schrijft voor dat de tabaksbranche geen invloed mag hebben op de totstandkoming van tabaksontmoedigingsbeleid. Daarom is de Rijksoverheid, vervolgt de e-mail, “zeer terughoudend in het contact met de tabaksindustrie of partijen die belangen van de tabaksindustrie vertegenwoordigen [...].”

“Geachte minister, beste Eric”

Vonhof laat zich niet uit het veld slaan. De volgende dag, het is dan 22 november, klimt hij weer in de pen, samen met Hans de Boer, voorzitter van VNO-NCW. Hun brief, met als aanhef “Geachte minister, beste Eric”, is gericht aan minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat, met een cc aan de staatssecretarissen Paul Blokhuis (Volksgezondheid) en Mona Keijzer (Economische Zaken en Klimaat).
Ze zijn boos over het feit dat er voor de tabaksbranche geen stoeltje klaarstond aan de ‘tabakstafel’ bij de totstandkoming van het Nationaal Preventieakkoord, op grond van het eerder genoemde internationale antirookverdrag. Ook MKB-Nederland was daar niet welkom.

Sigaren verstoppen

Dat de tabaksbranche niet heeft mogen meepraten, leidt tot “onuitvoerbaar” beleid voor de tabaksspeciaalzaken, lezen we in de brief. Je kunt van deze winkeliers niet verwachten dat ze sigaren achter een deur verstoppen. Sigaretten in neutrale pakjes is volgens de twee voorzitters ook een heilloos plan, een “buitengewoon riskant precedent” een “waarvan de effectiviteit discussie vraagt [...].” Dit “eenzijdige proces” graag aanpassen, s.v.p.
MKB-Nederland en zijn grote broer zijn dan nog niet klaar met Blokhuis. Twee weken later (7 december 2018) wordt de staatssecretaris aan de tand gevoeld door Forum, het magazine van VNO-NCW. Het interview met Blokhuis wordt op de website van MKB-Nederland geplaatst. Blokhuis krijgt de bekende argumenten tegen de antirookmaatregelen naar het hoofd geslingerd. De tabaksspeciaalzaken moeten zich “echt zorgen” gaan maken. En: “Hoe duurder het pakje hoe winstgevender de smokkel wordt.” Of: “Zou je als overheid niet moeten helpen om die sector de omslag te laten maken naar e-sigaretten?”

Van 0 naar 123

Bij zijn aanstelling beloofde Vonhof dat MKB-Nederland een eigen geluid zou laten horen. Dat zal best, maar bij tabakskwesties, zo blijkt, blijft de banenmotor van Nederland gebroederlijk samenwerken met VNO-NCW. Zijn voorganger, Michaël van Straalen, zei eens op de radio dat de accijnsverhogingen de staatskas meer kosten dan ze opbrengen en dat ze tot fikse werkloosheid leiden. Accijnsverhoging om tabaksgebruik te ontmoedigen haalde volgens hem niets uit.
Vonhof beschikt over een invloedrijk lobbykanaal waar de tabaksbranche zijn voordeel mee kan doen. In zijn tweets staat hij geregeld op de foto met staatssecretaris Monica Keijzer, met minister-president Rutte en zelfs met prinses Maxima. Op de lijst van de 200 invloedrijkste Nederlanders in 2018 stormt Vonhof van 0 naar nummer 123.

“Enorme stapeling” aan maatregelen

Vonhof prijkt niet graag op de lijst tabakspushers van TabakNee. Dat blijkt als we hem benaderen voor wederhoor. Zijn voorlichter Mieke Ripken zegt dat “Jacco en MKB-Nederland” naar een rookvrije generatie streven en niet gekant zijn tegen “elke maatregel met dat doel”.
Dat zit zó: als voorzitter van MKB-Nederland maakt Jacco zich hard voor de belangen van de ongeveer 1600 zelfstandige tabaksdetaillisten, MKB-ondernemers “die door de overheidsmaatregelen worden geraakt”. De “mama- en papawinkels”, daar is de liefkozende term weer, dreigen te bezwijken onder de “enorme stapeling” aan maatregelen. Zonder ingrijpen “dreigt de tabaksspeciaalzaak als verkoopkanaal te verdwijnen en verliezen ten minste 1600 ondernemers hun zaak (en hun eventuele werknemers hun baan). Dat mag nooit zonder meer het gevolg zijn van overheidsbeleid, welk (legaal) product de betreffende ondernemers ook verkopen.” Mieke Ripken sluit af met: “Zijn inzet heeft dus niets met tabak an sich te maken.” Het is maar dat u het weet.