UPDATE 30-09-2017
OPINIE
Opnieuw weet Philip Morris handig de internationale pers te bespelen met sluikreclame voor haar nieuwe product, de smeltsigaret. Een fonds ter ondersteuning van onderzoek naar een ‘rookvrije’ wereld is niks anders dan handige gratis publiciteit waarvan de waarde de investeringen in het fonds ruimschoots overstijgt. “We moeten niet naïef zijn”, schrijft Frits van Dam.

Door Frits van Dam

Reclame maken voor tabak mag in de meeste landen niet meer, maar toch moet je iets wanneer je als tabaksfabrikant een nieuw product op de markt wil brengen. Philip Morris heeft er wat op gevonden. Geen reclame voor haar nieuwste product de heatstick, dat mag nu eenmaal niet, maar een feelgood-campagne, een soort rookloos Zwitserleven gevoel. Wie kan daar nu op tegen zijn?

De hoogste baas van Philip Morris, André Calantzopoulos, heeft het over het uitfaseren van klassieke tabak. Het is erg wat de rokers overkomt, lijkt hij te zeggen: verslaafd geraakt en op de koop toe een nare ziekte met vaak de dood tot gevolg. Voor de mensen die echt niet van de sigaretten af kunnen blijven heeft hij de oplossing, de heatstick, een smeltsigaret, waarbij tabak niet verbrand maar gesmolten wordt. Veel minder gevaarlijk, denkt hij, hoewel hij het ook niet zeker weet. Want onafhankelijk onderzoek is er nog niet echt, moet ook hij toegeven.

Fonds voor rookvrije wereld

Door Philip Morris is nu een stichting voor een Smoke-Free World opgericht, die als belangrijkste doel heeft om onderzoek te ondersteunen dat schade ten gevolge van tabaksgebruik kan beperken. In dit fonds stort PMI per jaar 70 miljoen euro, ongeveer 1 procent van haar jaarwinst. De planning is om het fonds 12 jaar in stand te houden, waardoor PMI in totaal ruim 800 miljoen in dit fonds zal investeren. Grote wereldwijde antitabakscampagnes in bijvoorbeeld ontwikkelingslanden kunnen hier echter niet uit gefinancierd worden. 

Peanuts

Om deze investeringen in perspectief te zetten: het KWF besteedt ieder jaar ongeveer 100 miljoen euro aan haar doelstellingen. Het fonds voor een Smoke-Free World van PMI mikt op het genereren van een subsidiestroom richting universiteiten, want daar moet uiteindelijk de steun vandaan komen voor het op de markt zetten van het nieuwe tabaksproduct. Afgezet tegen de omzet en winst van PMI is het bedrag dat het jaarlijks in het fonds steekt peanuts, maar voor de arme sloebers aan de sociale en juridische faculteiten van universiteiten is het een gigantisch bedrag.

Philip Morris wil helemaal geen rookvrije wereld

Het is volstrekt duidelijk dat PMI niet echt geïnteresseerd is in een tabaksvrije toekomst. Anders deed ze immers niet zo haar best om in landen als Indonesië kinderen aan het roken te krijgen en stopte ze met het ageren tegen overheidsmaatregelen tegen tabaksgebruik. En als ze echt serieus was om tabak de wereld uit te krijgen had ze wel samenwerking gezocht met de andere grote tabaksfabrikanten, zoals Japan Tobacco International, Imperial Tobacco en British American Tobacco. Want als er gelobbyd moet worden tegen tabaksaccijns of tabaksonvriendelijke overheidsmaatregelen weten de tabaksfabrikanten elkaar blind te vinden. Het is toch niet voor te stellen dat PMI als grootste tabaksproducent zou stoppen met tabak en de markt daarmee aan haar concurrenten overlaat? Haar aandeelhouders zouden steigeren.

We moeten niet naïef zijn. Philip Morris is een van de grootste multinationals ter wereld, haar primaire belang ligt bij het tevreden houden van haar aandeelhouders en niet bij iets vaags als het rookvrij maken van de wereld. Dat willen ze ook helemaal niet. PMI moet om te beginnen de 3 miljard dollar aan investeringen in de heatstick zien terug te verdienen, terwijl dat product dreigt te mislukken. Het enige land waar het enigszins aan lijkt te slaan is Japan. Over landen als Zwitserland en Italië, waar het ook al is geïntroduceerd, hoor je niets meer. In Nederland gebruikt vrijwel niemand het.

Reclame voor smeltsigaret

Daarbij komt dat de heatstick veel te duur is voor arme mensen: het apparaat kost 70 euro en de sigaretten, HEETS, ongeveer 30 cent per stuk. Daar is in ontwikkelingslanden echt geen afzetmarkt voor. Ook in westerse landen is dit onbetaalbaar voor mensen met weinig geld. PMI mikt duidelijk op het hogere inkomens-segment, mensen met weinig inkomen mogen zich rustig dood blijven roken met de ordinaire peuk.

Alles duidt erop dat PMI volstrekt niet geïnteresseerd is om tabak uit te faseren, maar vooral bezig is om via een sluipweg haar nieuwe tabaksproduct te promoten. Door alle publiciteit rondom haar zogenaamde antirookfonds heeft PMI al ruimschoots niet-geoorloofde reclame kunnen maken voor haar smeltsigaret. Die investering van 70 miljoen dit jaar heeft zich zo allang uitbetaald.

Dit artikel is ook verschenen in Het Parool op zaterdag 30 september 2017.