De gemeente Den Haag wil wettelijke handvatten om het aantal tabaksverkooppunten te kunnen reguleren. De stad wil zo de volksgezondheid bevorderen en minder peuken op straat zien. Andere gemeenten hebben dezelfde wens en vragen om een vergunningstelsel.

Door de webredactie

Den Haag wil zo snel mogelijk wetgeving waarmee het paal en perk kan stellen aan het aantal verkooppunten van tabak en aanverwante producten in de stad. Dat schrijft het AD op basis van geluiden uit het stadsbestuur. Volgens de krant wil de gemeente handvatten om het aantal nieuwe verkooppunten te kunnen begrenzen en vestiging van nieuwe tabakszaken in kwetsbare wijken en rondom scholen tegen te gaan. Volgens de krant zijn er sinds het verkoopverbod van tabak voor supermarkten op 1 juli 2024 inging 12 nieuwe tabaksspeciaalzaken bijgekomen in de stad. Uit TabakNee’s overzicht van Nieuwe verkooppunten blijkt dat in Den Haag sinds het bekend worden van de supermarktban eind 2020 al 36 nieuwe verkooppunten werden geopend, waarvan 29 als tabaksspeciaalzaak zijn aan te merken.

In heel Nederland kwamen er dit jaar alweer 19 tabaksverkooppunten bij, hoofdzakelijk speciaalzaken. In totaal zijn sinds eind 2020 355 nieuwe verkooppunten geopend die nu ook nog actief zijn. Er zijn namelijk ook alweer winkels die ermee stoppen. Uitbater Dennis Lankreijer van de Albert Heijn in Loosdrecht opende eind 2021 een vestiging van de Tabac & Go-formule in het dorp. Recent vertelde hij het Noordhollands Dagblad dat er met de winkel geen droog brood was te verdienen, zodat hij de winkel heeft gesloten.

Rookvrije terrassen in de wet

Den Haag wil het aantal rokers in de stad omlaag brengen en pleit daarom behalve voor een wettelijke bepaling die de vestiging van verkooppunten kan beperken, ook voor een wettelijke regeling die rookvrije terrassen mogelijk maakt. Behalve voor de volksgezondheid, wil de stad deze maatregelen ook om milieuvervuiling door peuken tegen te gaan. “Het weggooien van peuken wordt door veel bewoners en bezoekers van de stad helaas als normaal gezien, terwijl dit niet mag en peuken schadelijk zijn voor het milieu”, schreef de gemeente in een rapport over de aanpak van zwerfafval.

Bij het rookvrij maken van terrassen kan de gemeente zonder wettelijke regeling niets afdwingen. Horecaondernemers die het wel zouden willen invoeren, zien ervan af omdat anders klanten naar de concurrentie gaan waar nog wel mag worden gerookt. Ook op het strand, dat de gemeente deels rookvrij heeft verklaard, kan het zonder wettelijke grondslag niets afdwingen.

Wethouder kapittelt supermarkten

Den Haag is niet de enige gemeente die de mogelijkheid wil hebben om het aantal en de locaties van tabakswinkels te kunnen reguleren. Utrecht probeerde het in 2023 al eens, maar haalde bakzeil toen een tabakswinkel tegen het lokale vestigingsverbod inging. Wethouder Froukje de Jonge van Almere sprak in september vorig jaar haar ongenoegen uit over supermarkteigenaren die aparte tabakswinkels openden. Albert Heijn-multifranchiser Cees Weernekers, eigenaar van vier AH’s in Almere, een in Lelystad en een in Hoek van Holland, verbouwde twee winkels in Almere zo dat er pal naast de ingang een aparte tabakszaak kwam. Eerder had ook Plus-eigenaar Ed de Greef een eigen tabakszaak geopend. Wethouder De Jonge liet destijds weten met de supermarkteigenaren in gesprek te willen gaan. Op LinkedIn schreef zij: “Ik houd niet van een betuttelende overheid. Maar roken is zo beschadigend voor je gezondheid. De tabaksindustrie heeft roken erg verslavend gemaakt. Logisch dat je vanuit het algemeen belang probeert het minder aantrekkelijk en makkelijk beschikbaar te maken.”

Oproep van Utrecht en Rotterdam

In februari van dit jaar deden de wethouders Alexander Scholtes en Eelco Eerenberg van Utrecht en Fazoui Achbar van Rotterdam een oproep in een opiniestuk in Trouw. Zij pleitten daarin voor een vergunningstelsel voor tabaksverkooppunten, voorafgaand aan het debat in de Tweede Kamer over de invoering van de registratieplicht voor tabaksverkopers. Die plicht gaat in op 1 januari 2026. Zij schreven: “Gemeenten moeten de mogelijkheid krijgen om niet alleen te registreren, maar ook te reguleren. Wij pleiten daarom – boven op de registratieplicht – voor een vergunningenstelsel voor tabaksverkoop. Want binnen de kaders van de Tabaks- en rookwarenwet hebben gemeenten momenteel geen juridische mogelijkheden om het aantal tabakszaken te beperken of om te bepalen waar deze tabakszaken zich mogen vestigen. Vanuit het oogpunt van de volksgezondheid is dat zorgelijk, want zien roken doet roken. En als je eenmaal bent begonnen met roken, is het enorm moeilijk om er weer vanaf te komen.”

De Tweede Kamer stemde na het debat voor een motie van CDA’er Harmen Krul die de regering verzoekt een vergunningplicht in te voeren. Ook is de Kamer voor het vervroegen van de alleenverkoop van nicotineproducten door tabaksspeciaalzaken, bleek bij de stemming over een motie van Daniëlle Jansen (NSC).

Supermarkten verliezen 1 pct. omzet

Ondertussen lijken de supermarkten niet al te zwaar te lijden onder het verkoopverbod van tabak. In januari lieten de omzetcijfers van supermarkten over 2024 het effect zien van de tabaksban. De totale omzet daalde met 1 procent naar 49,9 miljard euro. Maar als tabak in de cijfers buiten beschouwing wordt gelaten, dan zagen de supers een omzetstijging van 2,5 procent in 2024 ten opzichte van 2023, aldus Food Personality. Albert Heijn, Jumbo en Plus zagen hun marktaandeel bovendien stijgen, en AH, dat al in januari 2024 met tabak stopte groeide het hardst, van 36,8 procent naar 37,7 procent marktaandeel. Jumbo werd het hardst getroffen door de tabaksban, die de supermarkt volgens topman Van Veen 400 miljoen euro heeft gekost. Toch ging het marktaandeel van de supermarkt met 0,5 procentpunt omhoog naar 20,7 procent. Bij kleinere ketens bleef het marktaandeel nagenoeg gelijk.