Supermarktketen Jumbo overtreedt het verbod op tabaksreclame door met grote letters tegen een achtergrond met een blaadjesmotief het woord ‘Tabak’ op de deuren te zetten waarmee het tabaksschap in de winkels sinds juni wordt afgeschermd. Saillant detail: staatsecretaris Van Rijn was op 6 juni aanwezig bij het sluiten van de ‘eerste’ deuren in een Jumbo supermarkt in Den Haag.

Door de webredactie

Met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur is een brief van 18 juli 2016 boven water gekomen waarin de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vaststelt dat Jumbo de wet overtreedt door ongeoorloofde reclame te maken voor tabak. Daarmee reageert de NVWA op een klacht die op 7 juni is ingediend bij de instantie die onder meer de naleving van de tabakswet controleert.

In de klacht werd verwezen naar een nieuwsbericht in de LevensmiddelenKrant waarbij een foto van het nieuwe afgeschermde tabaksschap was te zien. Klager voerde daarbij aan dat volgens de tabakswet alleen een “reguliere presentatie’ van tabak is toegestaan “door middel van het tonen daarvan in een gesloten verpakking tegen een neutrale achtergrond’. Het groot afbeelden van het woord ‘Tabak’ valt daar niet onder.

Klacht is gegrond

De NVWA geeft de klager gelijk, blijkt uit de brief van 18 juli. “Op basis van het ontvangen beeldmateriaal en de inspectiebevindingen van de NVWA valt op te maken dat bij de afgeschermde presentatie van tabaksproducten de huidige aanduiding in de [Jumbo winkels; in document onleesbaar gemaakt / red.] verder gaat dan strikt noodzakelijk is om op een neutrale, sobere en terughoudende wijze kenbaar te maken dat er tabak wordt verkocht.”

De NVWA komt tot dat oordeel op grond van de volgende argumenten:
- De aanduiding ‘tabak’ wordt meerdere malen weergeven op de verschillende kastdelen.
- De vormgeving van de aanduiding ‘tabak’ wijkt af van de aanduiding van de andere aangeboden producten/diensten bij de servicebalie, zoals b.v. de aanduiding ‘stomerij’.
- De achtergrond van de aanduiding (blaadjes) is niet neutraal en niet sober.
- Als gevolg van de verlichting boven de matglazen deuren wordt extra aandacht gevestigd op de afgedekte presentatie.

Nog geen verandering

In de brief schrijft de NVWA ervan uit te gaan dat Jumbo “de verkooppresentatie van de tabaksproducten […] zo snel mogelijk in overeenstemming brengt met de regels”. Maar vier maanden na het versturen van de brief is er in de supermarkten van Jumbo nog niets veranderd. Begin oktober liet een woordvoerder van Jumbo weten dat er nog niets besloten was: “De gesprekken met de NVWA lopen nog. Op dit moment is hierover nog niets bekend.”

Saillant in dit verband is dat staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) zich op 6 juni 2016 leende voor een persmoment bij een Jumbo-filiaal in Den Haag ter introductie van de afscherming van het tabaksschap bij de supermarktketen. Van Rijn sloot eigenhandig de transparante deuren met opschrift, zoals is te zien in een fragment uit RTL Nieuws. Zo hielp hij mee aan het maken van tabaksreclame, waarvan, naar we nu weten, is vastgesteld dat die ongeoorloofd is.

In een reactie laat de staatssecretaris aan TabakNee weten: “Ik was en ben blij dat Jumbo als een van de grote supermarkten het initiatief heeft genomen om tabak uit het zicht te plaatsen en daarmee een bijdrage levert om jongeren te beschermen tegen de schadelijkheid van roken. Natuurlijk zijn ook hier bestaande regels van toepassing, zoals het tegengaan van reclame. Daarover is de NVWA met Jumbo in gesprek.”

Angst voor enge foto’s

In maart berichtte TabakNee al over de plannen van Jumbo om de tabaksschap af te gaan schermen. In dat artikel kwam ook de ware motivatie van Jumbo aan het licht om de tabakswaren af te schermen. Die had minder te maken met een mogelijk convenant tussen de supermarktbranche en het ministerie van VWS over zo’n displayban, waarop vanuit de Tweede Kamer was aangedrongen.
Tegen Distrifood zei algemeen directeur Frits van Eerd namelijk dat het nieuwe uiterlijk van de pakjes met afschrikwekkende afbeeldingen die per 1 mei 2016 werden ingevoerd de belangrijkste reden was om de displayban in te voeren: “We zijn ons bewust van de maatschappelijke discussie over de zichtbare verkoop van rookwaren. Tegelijkertijd ondergaan de verpakkingen van rookwaren een rigoureuze metamorfose. Dit was voor ons als familiebedrijf aanleiding om het rookwarenschap af te dekken. Vanzelfsprekend zorgen we er natuurlijk wel voor dat klanten nog steeds bij Jumbo terecht kunnen voor al hun boodschappen, dus ook voor diverse rookwaren.”

Kassa-automaten

Jumbo heeft om vermoedelijk dezelfde redenen geen haast om de afbeeldingen van sigarettenpakjes op de displays van tabaksautomaten bij de kassa’s te vervangen door de nieuwe verpakkingen met afschrikwekkende plaatjes. Op de schermen bij de kassa’s kunnen klanten de sigaretten van hun voorkeur kiezen, waarna het pakje op de band bij de kassa valt. Het vervangen van die afbeeldingen hoeft volgens een overgangsregeling niet voor 1 mei 2017. Op de vraag of Jumbo eventueel van plan was de afbeeldingen al eerder te vervangen, stelde een woordvoerder: “Nee dit zijn wij niet van plan. De pakjes zonder afschrikwekkende foto’s zullen stapsgewijs uit het schap verdwijnen.”