Het Global Health Law Groningen Research Center (GHLG) begint een nieuw onderzoek naar de rechten van kinderen op een tabaksvrije omgeving. Onderzoekster Marie Elske Gispen: “Als zo'n recht inderdaad geformuleerd kan worden, afgeleid van bestaande mensenrechten-normen, dan zou dat een juridische stok achter de deur zijn.”
Door de webredactie

Jaarlijks zijn er in Nederland zo’n 20.000 tabaksdoden te betreuren. Negentig procent van de rokers zegt jong verslaafd te zijn geraakt. Iedere dag beginnen er zo’n 100 kinderen met roken. Deze cijfers maken duidelijk dat er veel voor valt te zeggen om een tabaksvrije omgeving als grondrecht te zien voor kinderen, zodat zij een grotere kans hebben om later in hun leven niet een tabaksgerelateerde ziekte op te lopen. Maar de vraag is in hoeverre dat recht daadwerkelijk valt te formuleren. Het Global Health Law Groningen Research Center (GHLG) begint een nieuw driejarig onderzoek naar de rechten van kinderen op een tabaksvrije omgeving, financieel ondersteund door het KWF.

Post-doctoraal

Het onderzoek is een post-doctoraal project van Marie Elske Gispen, onder begeleiding van GHLG-directeur, prof. Brigit Toebes. “Het internationale mensenrechtensysteem kent verschillende verplichtingen op basis van het recht op gezondheid”, legt Gispen aan TabakNee uit. “Artikel 24 van het Kinderrechtenverdrag specifieert het recht op gezondheid voor kinderen. Dat recht betekent niet dat de overheid de verplichting heeft om mensen in staat te stellen een gezond level te leiden, maar wel dat een overheid de toegang tot gezondheidsinstellingen, goederen, en diensten moet waarborgen maar wellicht ook maatregelen moet treffen om bijvoorbeeld de blootstelling aan rook tegen te gaan. We zullen in ons onderzoek dit recht als uitgangspunt nemen en mogelijk ook andere gerelateerde rechten bij ons onderzoek betrekken.”

Niet expliciet

Er is volgens Gispen geen zelfstandig recht op een gezonde en tabaksvrije omgeving voor kinderen. Gispen: “Dat wil zeggen, het is niet een expliciet mensenrecht dat is opgenomen in één van de internationale mensenrechtenverdragen.” Maar je kunt daaruit niet concluderen dat er geen juridische basis voor zo'n claim zou zijn. Dat is nu juist wat het GHLG gaat onderzoeken. “Als zo'n recht inderdaad geformuleerd kan worden afgeleid van bestaande mensenrechten-normen dan zou dat een juridische stok achter de deur zijn,” zegt de onderzoekster. “Mensenrechten gaan overigens verder dan alleen 'naming & shaming': ze kunnen worden gebruikt om overheden en derden aansprakelijk te stellen.”

Kennis

Een van de doelstellingen van het project is meer kennis te verkrijgen over tabaksregulatie in Europa. Gispen: “Roken en meeroken en de positie van het kind zijn natuurlijk niet louter een Europees probleem. Ze zijn nog niet vaak zo met elkaar in verband gebracht als wij nu doen. We zien ook dat er, in tegenstelling tot de Verenigde Staten en Australië, nog geen systematische kennis is van de 'stand van zaken' omtrent tabaksreguleringsmaatregelen in Europa. Inzicht in 'best practices' is wenselijk omdat men zo de situatie in Europa beter kan vergelijken met hoe tabak wordt gereguleerd in andere gebieden (zoals genoemde landen), maar kan ook een kader of voorbeeld schetsen voor Europese landen onderling.”

Europees Netwerk

Gispen en Toebes willen ook een Europees Netwerk opbouwen voor Recht en Tabak (het European Network on Law and Tobacco, ENLT). “Het doel van het netwerk is debat uitlokken en verder onderzoek stimuleren over recht en tabak, in meest brede zin. Zoals de naam van het netwerk al zegt is het Europees georiënteerd, maar gezien de mondiale problematiek hanteren wij daarin natuurlijk een brede blik”, zegt Gispen. “GHLG is de penvoerder en uiteindelijk hopen wij natuurlijk ook andere partijen aan ons te binden. Het is belangrijk om in dit vroege stadium ook duidelijk te maken dat het netwerk niet slechts een platform is voor onze eigen onderzoeksresultaten. Integendeel. Wij hopen een breder platform te zijn waarbij we ook discussie en onderzoek faciliteren op andere terreinen dan onze eigen directe expertise.”
Dat wil niet zeggen dat het netwerk zich niet met de praktijk of met beleid bezig zal houden. “Wij willen bestaande praktijk en beleidgeoriënteerde netwerken zoals het European Network on Law and Cancer, waar tabak ook een speerpunt in is, ondersteunen met de wetenschappelijke discussies waar wij een podium voor bieden. Daarbij is de maatschappelijke relevantie van wetenschappelijk onderzoek enorm belangrijk. Dat zal dus ook blijken uit het netwerk. Partijen die zich bij ons aan kunnen sluiten zijn in beginsel individuele wetenschappers, onderzoekscentra en universiteiten. Maar, zoals gezegd is de maatschappelijke kant van onderzoek erg belangrijk en staan wij dus ook open voor partners uit het maatschappelijk middenveld.”

Bijeenkomsten

Het netwerk zal thematische wetenschappelijke bijeenkomsten organiseren. Gispen hoopt dat er ook een online platform opgericht kan worden om kennis te verzamelen en vrij beschikbaar te stellen. De plannen zijn groots. “Maar”, zegt Gispen, “dit staat nog niet volledig vast. We zijn nog volop in gesprek met bestaande netwerken, allianties, en andere partners om onze positie en ons doel precies af te bakenen.”

Meer informatie over dit project? Neem contact op met Marie Elske Gispen via m.e.c.gispen@rug.nl

Op de foto Marie Elske Gispen (links) en Brigit Toebes