'De tabakslobby wint hoe dan ook. Hún emancipatie is qua rokende vrouwen nu wel gelukt.' Dat schreef Hadjar Benmiloud in haar column in Metro naar aanleiding van het nieuws dat longkanker nu de meest voorkomende kankervorm bij vrouwen is geworden. Met toestemming van de auteur geven we hier de hele column nog eens weer.

Vrije vrouwen roken (véél)

De rook is opgetrokken en de verliezers zijn bekendgemaakt. Vorige week bleek dat vrouwen eindelijk de mannen voorbij zijn en deze herfst massaal alle roze Pink Ribbon-broches op hun jasjes mogen gaan vervangen door zwarte lintjes. Want na een eeuwenlange emancipatiestrijd heeft al dat rebelse roken en drinken van ons verschil gemaakt: longkanker bij mannen daalt, maar stijgt juist bij vrouwen. En nu is niet borstkanker, maar longkanker sinds dit jaar doodsoorzaak nummer één onder vrouwen.

De eerste groepjes rokende vrouwen in het openbaar waren begin vorige eeuw feministische statements waar mensen van schrokken. Vrouwen rookten in het openbaar als een soort zwijgende protesten, met sigaretten als ‘fallische symbolen’ (voor jongere lezers; dat is een ouderwets woord voor symbolische minipiemels) en nieuwsschandalen waar een kale Britney Spears bij verbleekt. Deze vrouwen bleken een halve eeuw later gewoon te zijn ingehuurd door de tabakslobby, maar het effect was daar. Al snel werden tabaksreclames à la Mad Men niet alleen speciaal op huisvrouwen gericht, maar er werd ook ingepeperd dat roken een symbool van onafhankelijkheid en verfijning was.

Speciale edities werden later aangeprijsd als schoonheidsregime: ‘mild voor de lippen’ en ‘een gezond alternatief voor dieetpillen’. Een sigaret tussen twee gestifte lippen werd een inkomstenbron voor filmsterren en dit cliché was ook decennia later nog mijn favoriete beeld in mijn tienermeisjescolumns. Want ook mijn favoriete superheldinnen en filmsterren rookten en dat door reclamemakers bedachte idee van roken als rebelse daad was succesvol mijn onderbewuste ingesijpeld. Freuds neefje Edward Bernays noemde het ‘engineering of consent’ - het manipuleren van vrije wil. Zijn theorie was dat je mensen kon laten denken dat ze nutteloze dingen nodig hebben, door op hun onderbewuste verlangens in te werken, zoals erbij horen, liefde en plezier najagen.

Na alle nieuwe wetten is het reclametijdperk voorbij en grote filmmaatschappijen en televisiestations mogen geen geld meer accepteren van de tabakslobby, waardoor je roken op beeld alleen nog maar in onafhankelijke indie-films ziet, die wèl teergeld mogen ontvangen. Maar het rebelse beeld dat de tabakslobby via de reclame-industrie en Hollywood zo zorgvuldig heeft geconstrueerd, wordt na al die jaren juist versterkt wanneer reclames en commerciële films ermee stoppen en het in de openbare ruimte naar hoekjes wordt gedrongen. De tabakslobby wint hoe dan ook. Hún emancipatie is qua rokende vrouwen nu wel gelukt. We hebben de tabakslobby zeer succesvol van allerlei soorten onderdrukking bevrijd, nu wij verslaafde vrouwen zelf nog!

Hadjar Benmiloud is schrijfster, columniste en radiopresentatrice. Elke maandag heeft zij een column in Metro. In 2008 debuteerde ze met Überpuber, een bundeling van columns in NRC Handelsblad. In februari van dit jaar richtte ze samen met meer dan 50 andere Nederlandse mediamakers het feministische platform Vileine.com op. Volg Hadjar ook op Twitter.