“Met zo’n krachtig instrument voor verandering voorhanden, moeten we regeringsleiders aansporen meer met elkaar samen te werken om belastingwetten te veranderen, voldoende belastingen op tabak te heffen en inkomsten te genereren om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen te halen, met name die op gezondheidsgebied.” Dat schrijft José Luis Castro, voorzitter van de NCD Alliance in The Lancet, in een krachtig pleidooi voor het gebruik van accijnzen voor het terugdringen van tabaksgebruik.

Door de webredactie

In reactie op een recent rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over niet-overdraagbare ziekten (non-communicable diseases, NCD’s) die jaarlijks 16 miljoen voortijdige doden veroorzaken, stelt Castro dat stevigere gezondheidsprogramma’s en een verbeterde toegang tot gezondheidszorg nodig zijn. Daarbij springt één instrument boven alle mogelijke maatregelen uit: tabaksaccijns.

Castro noemt het bemoedigend dat volgens de WHO 87 procent van de landen in de wereld tabaksaccijns heft. Maar wat tegenvalt is dat slechts een handvol van die landen de accijnstarieven voldoende hoog heeft opgeschroefd om effectief te zijn bij het terugdringen van het tabaksgebruik.

“Wereldwijd wordt deze oplossing nog veel te weinig gebruikt in vergelijking met wat nodig is, in aanmerking genomen dat de meeste landen nog een veel te hoog niveau van tabaksconsumptie kennen, lage accijnstarieven hanteren en tekorten hebben in hun gezondheidssystemen en -programma’s,” schrijft Castro.

Nog te weinig accijnsheffing 

Sterker nog, Castro stelt vast dat tabaksaccijns het slechtst geïmplementeerde onderdeel is van het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (Framework Convention on Tobacco Control, FCTC) van de WHO. Terwijl is aangetoond dat voldoende hoge tabaksaccijns in hoge mate bijdraagt aan het verminderen van het aantal rokers en tegelijkertijd inkomsten opleveren om de gezondheidszorg te verbeteren.

Castro geeft als voorbeeld de Filipijnen, waar in 2012 de tabaksaccijns met 341 procent (voor de goedkoopste merken) zijn verhoogd. De opbrengsten daarvan zijn geoormerkt om het Universal Health Care Plan in het land te financieren. In twee jaar tijd leverden die opbrengsten genoeg op om de verzekeringspremies van 14,7 miljoen families te subsidiëren. Een ander deel wordt gebruikt om tabaksboeren en -arbeiders te helpen alternatieve inkomstenbronnen te vinden.

Coördinatie is cruciaal

Dat Filipijnse succes zou nooit zijn gelukt zonder de goede samenwerking tussen de ministeries van Financiën en Volksgezondheid in de Filipijnen. Gebrek aan coördinatie en een gezamenlijke visie op regeringsniveau is in de meeste gevallen een van de redenen voor de slechte implementatie van het accijnsinstrument. De tabaksindustrie maakt daar ondertussen gretig gebruik van om bij overheden de angst te zaaien dat hoge accijns vooral armen zullen treffen, illegale handel in de hand zal werken, tot banenverlies zal leiden en zal zorgen voor minder overheidsinkomsten.

Tabaksaccijnzen kunnen worden gebruikt om alle duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030 te financieren, meent Castro. Zo kunnen landen hun economieën ontwikkelen en alternatieve inkomstenbronnen genereren die op termijn de accijnsinkomsten van tabak kunnen vervangen. Vooral in landen met lage en middelinkomens, waar tabak nu nog relatief goedkoop is, is het heffen van accijns een effectief middel om tegelijk de volksgezondheid te bevorderen en extra inkomsten te genereren die landen helpen zich verder te ontwikkelen. Hoge-inkomenslanden zouden ondertussen hun accijnsinkomsten beter kunnen oormerken voor het bereiken van hun eigen duurzame ontwikkelingsdoelen.

‘Geef industrie geen kans’

“Het is belangrijk dat regeringsleiders weerstand bieden tegen de belangen van de industrie die de overheidsverantwoordelijkheid doen ontsporen en de urgentie verwateren om de Agenda voor Duurzame Ontwikkeling 2030 te realiseren,” schrijft Castro. “Wereldwijd hogere tabaksaccijns heffen en de opbrengsten daarvan besteden aan volksgezondheidsprogramma’s en toegankelijke gezondheidszorg kan bijdragen aan het besparen van meer dan 16 miljoen levens per jaar door niet overdraagbare ziekten.”