In de serie Het Filosofisch Elftal laat Trouw twee denkers in discussie gaan over de strafzaak tegen de tabaksindustrie die wordt voorbereid door advocaat Bénédicte Ficq en longkankerpatiënte Anne Marie van Veen. ‘Minderjarigen verslaafd maken is inderdaad venijnig.’
Door de webredactie

‘In eerste instantie had ik mijn aarzelingen over de aanklacht. Wie rookt, zou in principe moeten weten wat hiervan de risico's zijn en is zelf verantwoordelijk voor zijn gedrag. En toch is er een interessant aspect aan de zaak: de toegevoegde stofjes.’ Aldus emeritus-hoogleraar intellectuele geschiedenis Frank Ankersmit in Trouw van 6 mei.
‘Tabaksfabrikanten voegen allerlei stofjes toe die de sigaret verslavend maken’ vervolgt Ankersmit. ‘Dat doen ze doelbewust, want het betreft een toevoeging, iets wat niet vanzelf al in de tabak zit. Dat is een wezenlijk verschil met bijvoorbeeld alcoholische dranken. Die kunnen ook een verslavende werking hebben. En toch kan je een wijnboer of bierbrouwer moeilijk verwijten dat hij alcohol in zijn dranken stopt. Iedereen weet immers dat bier en wijn alcoholische dranken zijn.’

Iedereen weet: tabak is verslavend

Ankersmit reageert met zijn opmerking op het nieuws dat advocaat Bénédicte Ficq een strafzaak tegen de tabaksindustrie wil beginnen – lees daarover meer elders op TabakNee. In de serie Het Filosofisch Elftal, waarin telkens twee denkers een actuele kwestie tegen het licht houden, wisselt Ankersmit van gedachten met Alicja Gescinska, schrijver en filosoof aan Amherst College, Massachusetts.
Gescinska gaat aanvankelijk tegen Ankersmit in. Iedereen weet dat tabak verslavend is, stelt zij. ‘Je moet wel van een andere planeet komen om niet te weten dat sigaretten verslavend en dodelijk kunnen zijn. Je kan niet zeggen dat de consument in dat opzicht misleid wordt.’
Ankersmit houdt in discussie echter voet bij stuk: ‘Het is strafbaar om etenswaren te produceren en te verkopen waar je gif in doet. Een sigaret heeft een vernietigende werking, die er doelbewust in wordt gestopt om te zorgen dat mensen er verslaafd aan raken. Is dat niet curieus?’ Uiteindelijk weet hij Gescinska toch te overtuigen als hij aanroert dat de toevoegingen met name ook gericht zijn op het snel verslaafd maken van minderjarigen.

Vrije keuze vergt kennis

‘Het laatste is inderdaad venijnig’, geeft Geschinka toe. ‘Velen beginnen in hun tienerjaren te roken; eigenlijk zijn ze intellectueel en moreel helemaal niet ontwikkeld genoeg om een beslissing te nemen die mogelijk hun hele leven zal domineren. Dat is voor mij het meest zorgwekkend. Wat iemand na zijn twintigste beslist, is in grote mate zijn individuele verantwoordelijkheid. Bij tieners kan je zoiets inderdaad geen vrije keuze noemen.
‘Een vrije keuze vergt autonomie, en autonomie vergt kennis. Het brein van een tiener is niet in staat om die autonomie in zo'n belangrijke kwestie aan de dag te leggen of die kennis ten volle te kunnen plaatsen. En wanneer het moment daar is dat ze die kennis en autonomie wel zouden kunnen hebben, is het te laat en zijn ze al verslaafd.’
Een kader bij het artikel vermeldt welke giftige stoffen zoal aan sigaretten worden toegevoegd, een lijst die is ontleend aan de website Sick of smoking. Via die site zoeken Ficq en haar cliënt Anne Marie van Veen steun voor de aangifte tegen de tabaksindustrie. Inmiddels hebben meer dan 12.000 mensen de actie ondersteund.

Online reacties

In de online-reacties op het artikel gaat de discussie nog even door. ‘Je kunt toch niet iemand veroordelen voor iets dat tot op heden legaal is? M.i. moet je eerst de wet aanpassen. Verder is het de vraag of een algemeen verbod helpt. Dan krijg je eenzelfde toestanden als met drugs. Wel lijkt het mij zinvol dat er regels komen welke stoffen er toegevoegd mogen worden’, meent AJS.
Maar, schrijft Dièse: ‘Op de overheid hoef je niet te rekenen, de lobbyisten van de T-industrie zitten om de hoek bij de minister en daarom hebben we zo'n slappe wetgeving en een nog slappere handhaving.’ En E.T. stelt: ‘Bewust kinderen verleiden tot inname van verslavend gif is misdadig. Punt. Riekt naar maffiapraktijken. Hier gaat het over tabak.’