'Afdekken? Supermarkten misschien wel, wij niet.' Dat is de veelzeggende kop van een artikel in Tabak2day, het vakblad voor ondernemers in de tabaks- en gemaksdetailhandel. Diverse mensen uit de retail komen er aan het woord. En ze zijn er stellig over: de tabak gaat niet worden afgedekt. Het convenant 'display ban' is nu al mislukt.
Door de webredactie

Aanleiding voor het artikel zijn de pilots die Albert Heijn uitvoert met het afdekken van tabak. Ook bij enkele filialen van Plus, Jumbo en Emté 'is de veelkleurige tabakswand op het moment verborgen achter lamellen en schuifdeuren,' meldde onlangs de Levensmiddelenkrant.

De pilots zijn het gevolg van de motie (2 juli 2015) van Kamerleden Dik-Faber (CU) en Marith Volp (PvdA). Zij verzochten de regering een convenant te sluiten met de supermarktbranche 'waarin wordt toegewerkt naar een displayban voor tabaksproducten [...].' Vooral kinderen zijn 'fijngevoelig voor merkherkenning' en moeten niet aan tabaksreclame worden blootgesteld, aldus de motie. Een display ban helpt tegen het jeugdroken, zo blijkt uit recent onderzoek.

NIX18 volstaat

'Wij volgen de ontwikkelingen in de markt, maar wij zullen tabak niet uit het zicht halen,' zegt woordvoerder Christel Teeuwen van Primera in Tabak2Day. Het zou praktische problemen en extra onkosten opleveren, en ze ziet de noodzaak niet. Volgens haar volstaat de NIX18-campagne. Ook bij Tabaronde gaan ze tabak niet afdekken. 'De supermarkten mogen het doen, natuurlijk. Maar wij niet,' zegt directeur Martijn Stellaard in het vakblad. De tabaksindustrie komt eveneens aan het woord. Een woordvoerder van BAT zegt dat een uitstalverbod geen effectieve maatregel tegen het roken is en Marco Diekstra van de Stichting Sigaretten Industrie meent dat er geen beperkingen mogen worden opgelegd aan een legaal product.

De uitspraken van Tabakronde en Primera worden belangrijk in het licht van een voorwaarde die de koepel van supermarkten CBL aan het convenant heeft gesteld, een voorwaarde die staatssecretaris van Volksgezondheid Martin van Rijn in zijn Kamerbrief van december 2015 vermeldde: 'Een belangrijke voorwaarde voor de supermarkten is echter de betrokkenheid van overige verkooppunten van tabaksproducten bij het convenant.' Het CBL bevestigt deze voorwaarde in de Levensmiddelenkrant. Van Rijn zegt hierover: 'Ik zal bezien op welke wijze hier invulling aan kan worden gegeven en uw Kamer over de uitkomsten hiervan informeren.'

Dit betekent dat de supermarkten niet alléén een display ban voor tabak gaan invoeren. Nee, de tabaksspeciaalzaken en benzinepompen moeten ook mee doen. Maar die hebben dus, zie het bovenstaande, in november al aangegeven dat ze dit zeker niet gaan doen. Tabak2Day is formeel onafhankelijk maar in de praktijk de spreekbuis van de NSO, de branchevereniging van de kleine tabakswinkeliers die nauw verknoopt is met de tabaksindustrie, zoals uit deze serie is gebleken.

Samengevat
in november 2015 gaf de NSO en haar achterban al aan dat ze tegen het invoeren van een display ban zijn. Maar een maand later schrijft Van Rijn aan de Kamer dat 'een belangrijke voorwaarde voor het CBL en de supermarkten de betrokkenheid is van overige verkooppunten van tabaksproducten bij het convenant.' Dan is dus al lang bekend bij het CBL en bij VWS dat deze voorwaarde nooit vervuld zal worden, omdat de overige verkooppunten van tabaksproducten tegen zo'n convenant zijn.

Dus rijst de vraag: waarom heeft Van Rijn de Kamer in december 2015 niet laten weten wat het standpunt was van de NSO over de display ban en waarom heeft hij de indruk willen wekken dat alles nog mogelijk is? Had hij wel zo'n convenant mogen afsluiten? Zie zijn eigen brief aan de Tweede Kamer waarin hij ervoor waarschuwt niet met de tabaksbranche in zee te gaan, op grond van het internationale antirookverdrag (FCTC). In 2005 ratificeerde de Europese Unie deze onder de vlag van de Wereldgezondheidsorganisatie zeer bijzondere overeenkomst tussen de aangesloten partijen om roken zoveel mogelijk tegen te gaan. In artikel 5.3 van dit verdrag staat dat alle lagen van de overheid contact met de tabaksindustrie vermijden als zij nieuwe regelgeving maken om de gezondheid te bevorderen. Ook het afsluiten van een convenant valt daar onder.