Tijdens het 18e Nationale Longkanker Symposium in Amsterdam, georganiseerd door het NKI/AvL, gaf de Amerikaanse historicus Louis Kyriakoudes een lezing met de titel: 'Nicotineverslaving, roken en ziekten: wiens schuld is het?' Omdat de aanwezige longartsen met hun oren stonden te klapperen heeft Kyriakoudes ermee ingestemd dat de presentatie hier integraal is terug te kijken. "Massaproductie, massamarketing en manipulatie van nicotine resulteren in massaverslaving."
Door de webredactie

"Roken is een keuze", althans dat is wat de tabaksindustrie beweert als ze weer eens voor de rechter staat. De Amerikaanse hoogleraar geschiedenis Louis Kyriakoudes bestrijdt dit fel. In een lezing die hij 18 januari in Amsterdam voor longspecialisten hield tijdens het 18e Nationale Longkanker Symposium stelde hij de vraag of of roken wel een keuze is als je eraan verslaafd bent geraakt.

Professor Kyriakoudes is directeur van het Albert Gore Research Center van de Middle Tennessee State University en gespecialiseerd in sociale en economische geschiedenis van Amerika in de 19de en 20ste eeuw. Hij bestudeert al jaren de tabaksindustrie en zocht in de Legacy Tobacco Documents Library naar interne documenten van de industrie over het verslavingsaspect. Daarin vond hij onder meer citaten als: "We verkopen nicotine, een zeer verslavende stof". En "Mensen roken vanwege hun verslaving." Dit terwijl de industrie naar de buitenwereld nog altijd de boodschap afgaf dat roken een vrije keuze is.

Dodelijkste uitvinding ooit

Uit Kyriakoudes' onderzoek blijkt dat de sigaret de dodelijkste uitvinding van de mensheid is (er zijn meer mensen aan tabaksgebruik overleden dan aan kogels, bommen en oorlog): in de 20e eeuw stierven 100 miljoen mensen aan tabaksgebruik. De sigaret is zo ontwikkeld dat die makkelijk en snel in grote hoeveelheden geproduceerd kan worden en mensen er massaal aan verslaafd raken. Daarnaast is het het meest gemarkete product in de geschiedenis van de mensheid. "Massaproductie, massamarketing en manipulatie van nicotine resulteren in massaverslaving", zegt Kyriakoudes.

Sigaretten zijn zo gemaakt dat je de rook kunt inhaleren (vroeger kon dat niet maar door de toevoeging van onder meer suiker is dat mogelijk gemaakt). Iedere keer als in het nieuws kwam dat roken toch wel nadelige gevolgen voor de gezondheid heeft, reageerde de tabaksindustrie met een aanpassing, een filter, of een lager teergehalte om de roker vooral te verleiden door te gaan en zeker niet te stoppen (later bleek de 'laag-teer'-claim niet te kloppen en moest die van de pakjes worden gehaald).

Twijfel zaaien

In 1953 wisten tabaksproducenten al dat ze een product verkochten dat kanker in de longen veroorzaakten, maar uit een memo uit 1972 blijkt dat de fabrikanten nog altijd liever voor de ontkenning kozen om hun winsten hoog te houden. Hun strategie om mensen aan het roken te houden en rechtszaken te ontwijken, blijkt uit de interne documenten: "Twijfel zaaien over de gezondheidsaspecten, zonder ze te ontkennen. Opkomen voor het recht van het publiek om te kunnen roken, zonder hen aan te moedigen ermee te beginnen." En: "Vragen om objectief onderzoek naar de gezondheidsschade." Met dat laatste suggereerden ze dat eerder onderzoek niet objectief was geweest, waardoor ze twijfel konden zaaien over de uitkomsten.

Hoewel het idee bestaat dat het steeds moeilijker wordt om tabak te verkopen en de tabaksepidemie langzaam wordt teruggedrongen, blijkt de tabaksindustrie nog altijd de meestverdienende industrie in het westen te zijn. Kyriakoudes: "En geld is macht."

Bekijk Kyriakoudes' presentatie in deze videoregistratie door Wim Goddyn:

Meer horen van professor Louis Kyriakoudes? Bekijk het interview dat we vorig jaar met hem hadden en waarin Kyriakoudes dieper ingaat op de marketingtechnieken van de tabaksindustrie en de toekomst van de sigaret.