Op 20 mei 2016 is het zo ver: dan wordt de Tabakswet aangepast aan nieuwe Brusselse regelgeving. Onlangs liet staatssecretaris Van Rijn in twee nota's doorschemeren wat er gaat gebeuren en wat er vooralsnog in de ijskast blijft staan. In een serie neemt TabakNee opvallende onderwerpen onder de loep. Dit is deel vijf: Rattengif in sigaret een bedrijfsgeheim?

Door de webredactie

We weten dat tabaksfabrikanten veel rotzooi in hun tabaksproducten stoppen. De Europese Unie heeft besloten dat er extra rapportagemaatregelen nodig zijn en die moeten per mei 2016 in alle lidstaten worden doorgevoerd, zo ook in Nederland. Tabaksproducenten krijgen een zwaardere rapportageplicht (zowel voor gewone als voor e-sigaretten) en moeten doorgeven wat er aan toegevoegde stofjes ('additieven') in hun product zitten. Ze moeten daarnaast met wetenschappelijke studies komen over die stofjes. Wie dit gaat controleren? Het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu dat op dit moment al onderzoek doet naar de schadelijke effecten van het meedampen van elektronische sigaretten en sinds kort de Nederlandse markt monitort over welke nieuwsoortige tabaksproducten er op de markt komen.

Druppel op gloeiende plaat

Het RIVM moet dus ook de vinger aan de pols houden en als onafhankelijke wetenschappelijke instantie optreden om de betrouwbaarheid van de onderzoeken van tabaksfabrikanten naar de toegevoegde stofjes te beoordelen op "met name begrijpelijkheid, methodiek en conclusies".

Het RIVM gaat het waarschijnlijk zeer druk krijgen. Kan zij dit wel aan? "Momenteel bedraagt de capaciteit van het RIVM ruim 3 fte, 2 fte voor de uitvoering van metingen naar teer, nicotine en koolmonoxide en ruim 1 fte voor de partiële toetsing van de ingrediëntenlijsten," schrijft Van Rijn. Hij concludeert dat het RIVM haar team met 1 a 2 fte's zal moeten gaan uitbreiden. Maar dat klinkt met al die extra taken als een druppel op een gloeiende plaat.

De valkuil van de bedrijfsgeheimen

Daarnaast is er nóg een probleem, en die heet de valkuil van de bedrijfsgeheimen. "Producenten en importeurs van tabaksproducten moeten een lijst met ingrediënten, met opgave van de hoeveelheden, indienen bij de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport," schrijft Van Rijn. "Deze informatie wordt openbaar gemaakt op de website van het RIVM." Maar er is een uitzondering: "De informatie wordt niet openbaar gemaakt als er sprake is van een bedrijfsgeheim."

Wat is een bedrijfsgeheim precies? Welnu, dat mogen de fabrikanten zelf aangeven.
Je voelt al aan dat tabaksfabrikanten er niet op zitten te wachten dat iedereen precies weet wat er in hun sigaretten zit. Een receptuur wordt vaker als bedrijfsgeheim aangeduid, denk aan Coca Cola dat nooit wil prijsgeven wat er in haar frisdrank gaat zodat anderen het niet exact kunnen namaken. Maar we mogen aannemen dat Coca Cola geen nagellakremover of arsenicum toevoegt, zoals bij sigaretten wel gebeurt.

Van Rijn kan dus problemen verwachten als niet goed vaststaat wat tot een bedrijfsgeheim wordt gerekend. Zelf is hij daar nu al vaag over: als een tabaksproducent vindt dat iets een bedrijfsgeheim is, schrijft hij, wordt dat meegewogen in de beslissing om bepaalde gegevens openbaar te maken. "Echter, de uiteindelijke beslissing of het belang van openbaarmaking niet opweegt tegen de bedrijfsbelangen van de producent of importeur zal worden genomen door de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport," vervolgt Van Rijn. "Deze belangenafweging zal in elk concreet geval apart gemaakt moeten worden, het is niet goed mogelijk hierover vooraf uitspraken te doen."

Hier ligt de weg open voor de tabakslobby om kostte wat kost de minister en zijn ambtenaren te bewegen om openbaarmaking tegen te gaan. 30 december 2015 publiceerde PLOS bijvoorbeeld een onderzoek van professor Stanton Glantz en Clayton Velicer naar de strategie die Philip Morris gebruikte om via andere partijen regelgeving in de Amerikaanse staat Massachussetts tegen te houden die hen zou verplichten om per merk de ingedriënten tegen te houden. Philip Morris huurde een PR-bureau in dat andere industrieën op de regelgeving wees en claimde dat als deze er zou komen, dit ook nadelig voor hen zou kunnen zijn. Door het smeden van coalities lukte het de sigarettenmaker om de druk op te voeren en met succes de nieuwe wet tegen te houden.

Hoe die lobby dit in Nederland aanpakt, leest u in Tabakslobby voor Dummies.

Eerdere en latere delen lezen? Voor deel 1 klik hier: "Roken? Veel duurder moet je het niet maken."
Deel 2: "Naleving leeftijdsgrens? Laat maar zitten" staat hier.
En hier staat deel 3: "Waardeloze leeftijdscontrolesystemen? Waarom niet?"
Klik hier voor deel 4: Standaardverpakkingen en uitstalverbod op de lange baan.
Hier deel 6: Elke fabrikant zijn eigen systeem? So what.
Hier deel 7: Preventie? Zonde van het geld.
Hier deel 8: De tabaksaccijnzen voor preventie gebruken? Waarom zouden we?