Per 20 mei 2016 moet de Tabakswet zijn aangepast aan nieuwe Brusselse regelgeving. Wat gaat er wel, maar vooral ook niet in ons land gebeuren? Dat liet staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) doorschemeren in recente Kamerstukken. In een serie neemt TabakNee zijn plannen onder de loep. Dit is deel twee: Er komt geen betere naleving van de leeftijd waarop je tabak mag kopen en er komen niet minder verkooppunten.

Door de webredactie

"Detaillisten zijn zelf verantwoordelijk voor naleving van de leeftijdsgrenzen," schrijft Van Rijn. Die naleving is dit jaar extreem tegengevallen (slechts 27,4 procent van alle tabaksverkopers leefde de leeftijdsgrens na). Wat wil je, de Kamer van Koophandel heeft onlangs uitgerekend  dat Nederland zo'n 30.000 verkooppunten van tabak kent. Zo'n groot aantal is onmogelijk te controleren door het kleine team inspecteurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). "Momenteel worden bij de NVWA 38 fte's ingezet voor de handhaving van de Tabakswet," schrijft Van Rijn. Een woordvoerder van de NVWA bevestigt dat aantal per email. Maar is dat ook genoeg? De woordvoerder: "Of dat voldoende is, is een politieke vraag waar wij als toezichthouder geen antwoord op kunnen geven."

Laten we even naar het takenpakket van de NVWA kijken: Naast controles op de naleving van de leeftijdsgrens bij 30.000 verkooppunten, controleert NVWA ook op de naleving van het rookverbod in de horeca, en op overtredingen van het reclameverbod op tabaksproducten (ook sluikreclame) of sponsoring van de tabaksindustrie, groothandelaren en importeurs én de NVWA doet controles op etikettering en samenstelling van tabaksproducten.

Daarbij vindt Van Rijn dat de inspecteurs van de NVWA zo nodig ook kermissen en braderieën moeten gaan inspecteren. Dat allemaal met datzelfde kleine team: veel werk voor weinig mensen. Op de vraag of er extra menskracht aan het NVWA-team moet worden toegevoegd, schrijft Van Rijn dat hij hiervoor eerst wil afwachten ('afwachten' wordt het sleutelwoord van deze serie) welke antirookmaatregelen in de toekomst zullen worden afgesproken. Met andere woorden: de NVWA krijgt meer werk, maar nog geen extra menskracht, omdat de staatssecretaris eerst wil afwachten welke maatregelen hij in de toekomst gaat invoeren.

"Economische consequenties"

Om de naleving van de tabaksleeftijd beter te controleren zou het het eenvoudigst zijn om het aantal verkooppunten voor tabak te beperken. Een maatregel waar al vaker aan gerefereerd is. Maar de staatssecretaris ziet dat niet zitten. Hij noemt zo'n maatregel nu "ingrijpend" en wijst op de "economische consequenties". Eerder liet het ministerie van Volksgezondheid al onderzoek doen naar de economische effecten van zo'n maatregel door onderzoeksbureau SEO. Uiteraard concludeerden zij dat als supermarkten en benzinepompen geen tabak meer mogen verkopen, dit nadelig voor hun omzet zal zijn. Er zouden ook gevolgen voor andere producten kunnen zijn omdat tabak iets is waar mensen voor naar een winkel komen (omdat ze verslaafd zijn, red.) en daarbij impulsaankopen doen die ze ter plekke pas bedenken. Van Rijns bezorgdheid over de economische effecten passen niet bepaald bij een staatssecretaris van Volksgezondheid, maar eerder bij de minister van Financiën die vooral denkt aan de consequenties voor de schatkist of het dividend aan de aandeelhouders van de tabaksindustrie.

Afwachten

Het afgelopen jaar heeft Van Rijn wel geïnvesteerd in 1.200 extra inspecties op de leeftijdsgrens "met extra aandacht voor sigarettenautomaten" (hierbij wordt volgens het nalevingsonderzoek 2015 van Bureau Nuchter het slechtst gescoord, slechts 9,1 procent van de automaten volgen de leeftijdsgrens) en is hij in gesprek gegaan met Koninklijke Horeca Nederland (KHN) "om te komen tot een betere naleving door horecaondernemers". De automaten staan vooral in horecagelegenheden.

Uit een Kamerbrief van 23 december 2015 blijkt wat er uit dat gesprek is gekomen. KHN zal haar 20.000 leden via het blad Horeca Nederland Magazine gaan informeren over de naleving en daarbij voorbeelden geven van horecaondernemers die dit wél goed doen. Van Rijn gaat daarnaast op 21 januari met horecaondernemers in gesprek en een verslag daarvan zal naar alle leden worden rondgestuurd.

Hij dreigt wel voorzichtig met een sigarettenautomatenverbod wanneer de branche de naleving van de leeftijdsgrens niet drastisch verbetert: "Ik heb aangegeven dat ik het onderzoek naar de naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van tabaksproducten, onder meer in de horeca, door middel van automaten in 2016 herhaal en dat ik bij het uitblijven van een betere naleving daar consequenties aan zal verbinden." Een verbod op tabaksautomaten wordt gesteund door Van Rijns eigen partijlid Marith Rebel. Zij schrijft dat de PvdA graag zou zien dat verkoopautomaten in de horeca verdwijnen. "Als er in het café toch niet meer gerookt mag worden waarom dan wel verkopen?"

Dat Van Rijn pas een verbod van sigarettenautomaten overweegt als de naleving van de leeftijdsgrens niet verbetert, betekent dat Van Rijn vooralsnog weer afwacht...het sleutelwoord van deze serie. En hoe zal de leeftijd beter worden gecontroleerd bij tabaksautomaten (en in de supermarkt)? Daarover gaat het volgende deel van deze serie.

Eerdere en volgende delen lezen?

Deel 1: Roken? Veel duurder moet je het niet maken, staat hier. Deel 3: "Waardeloze leeftijdscontrolesystemen? Waarom niet?" staat hier. En klik hier voor deel 4: Standaardverpakkingen en uitstalverbod op de lange baan. Lees ook deel 5: Valt rattengif onder het bedrijfsgeheim van onze sigarettenfirma's? En deel 6: Een wirwar aan systemen? So what? Deel 7: Preventie? Zonde van het geld. Deel 8: 0,1 procent van de tabaksaccijnzen wordt besteed aan preventie.