OPINIE

Update 30 oktober 2015

VVD'er Erik Ziengs vindt dat antirookclubs als Clean Air Nederland (CAN) hun ANBI-status kwijt moeten raken. Daarmee loopt CAN belastingvoordeel mis en wordt zij in haar bestaan bedreigd. De VVD vindt blijkbaar dat antitabak-organisaties als CAN de mond gesnoerd moeten worden.

Door Frits van Dam

"Roken op eigen balkon verboden, eist clean air. Moet niet gekker worden. Ga nu checken of deze betuttelclub subsidie krijgt," schrijft VVD-kamerlid Erik Ziengs 28 september op Twitter. Clean Air Nederland (CAN) heeft in 2013 een rechtszaak tegen de Staat gewonnen, waardoor het rookverbod weer in alle horeca geldt. CAN vindt nu dat speciale rookruimtes in horeca ook verboden moeten worden. Net als roken op balkons en in tuinen, omdat dat overlast kan veroorzaken bij niet-rokers. Eerder lichtte CAN-voorzitter Tom Voeten deze standpunten toe aan RTL Nieuws: "Het gaat erom dat de publieke opinie over roken verandert." En: "We moeten beseffen dat roken niet normaal is."

Erik Ziengs is daar blijkbaar furieus over. Hij zegt vandaag volgens RTL Nieuws tegen het AD: "Ik krijg helemaal de kriebels van dit soort clubjes. Hoe ver moeten we gaan?"

Ziengs zal daarom aan staatssecretaris Van Rijn vragen of het mogelijk is om de ANBI-status van CAN op te heffen. Stichtingen kunnen namelijk aangemerkt worden als Algemeen Nut Beogende Instantie waardoor donateurs hun donatie van de belasting mogen aftrekken. Verdwijnt die status, dan wordt het minder aantrekkelijk om CAN financieel te steunen en wordt een organisatie als CAN mogelijk in haar bestaansrecht bedreigd. Maar heeft of wil CAN wel een ANBI-status? Zie het nawoord van CAN.

Opkomen voor tabaksindustrie 

De woordvoerder van een politieke partij op volksgezondheid en preventie zou blij moeten zijn met ieder initiatief dat tabaksgebruik de kop probeert in te drukken. Zo niet de VVD, een partij die schaamteloos opkomt voor de tabaksindustrie, waarmee volgens haar – immers een legale industrie – niets mis is. De VVD is tegen de 'nanny state' en schrijft daarover in haar liberale partijprogramma: "Paternalistisch overheidstoezicht op het privéleven van mensen is ongepast en onwenselijk, hoe goed de bedoelingen ook zijn."

Maar: "De tabaksindustrie vindt wereldwijd het beste aansluiting bij politieke partijen die zich liberaal noemen," zegt Stanford-professor Robert Proctor. "Dat komt doordat het de industrie is gelukt om van een vrij nietszeggend voorwerp als een gerold staafje dat je aansteekt, een product te maken dat wordt geassocieerd met seks, chocola, plezier en het vrije woord. Ze hebben de vrijheid van meningsuiting weten te koppelen aan roken. In de jaren '90 was het de tabaksindustrie die Amerikaanse vlaggen, kopieën van de grondwet en pamfletten over de vrijheid van meningsuiting overal uitdeelde. Politieke partijen die zich inzetten voor de vrijheid van meningsuiting zijn gevoelig voor hun benadering geworden. Het is een ontzettend slimme zet. Als je er goed over nadenkt is roken juist een beperking van vrijheid, omdat het verslavend is en een verslaafde er dus alles aan moet doen om die verslaving in stand te houden. Het maakt je ziek en je kunt er uiteindelijk aan overlijden. Een grotere beperking van je vrijheid bestaat niet."

Moeite

Het kan niet anders of de VVD heeft moeite met het tabaksdossier. In de afgelopen drie jaar heeft Erik Ziengs verschillende voorgangers op het tabaksdossier gehad. Stuk voor stuk keken ze door een economische bril naar dit zorgdossier. Anne Mulder noemde rokers bijvoorbeeld goed voor de staatskas, omdat ze zo lekker veel accijns opbrengen. Bas van 't Wout sprak zich uit tegen het inperken van de verkooppunten van tabak, een van de weinige echt effectieve maatregelen om jongeren te weerhouden met roken te beginnen: "Het terugdringen van het aantal verkooppunten heeft enorme economische implicaties. Dat is voor de VVD per definitie een reden om de amendementen niet te steunen."

En nu is daar de Drent Erik Ziengs zelf die volgens RTL Nieuws vindt dat Nederland al ver genoeg is gegaan door het aanpakken van roken in de horeca. Overigens een maatregel die, als het aan zijn partijgenoot minister Schippers (die niet voor niets Minister van Tabak werd genoemd in een uitzending van onderzoeksprogramma Zembla) zou liggen, niet door zou zijn gegaan. Het is dat een partij als CAN bij de rechter gelijk heeft gekregen en zo een einde wist te maken aan het halfslachtige VVD-beleid. 

Vrije keus?

Het maakt Ziengs blijkbaar niet uit dat nog altijd 25% van de Nederlandse bevolking verslaafd is aan tabak en dat ruim de helft daar aan dood gaat. Zolang het verdienmodel maar in orde is, zal de gezondheid van de burger de VVD een zorg zijn. En dat kinderen gaan roken, dat is dan een stomme vrije keuze van ze geweest, waardoor ze hun hele leven helaas verslaafd zullen zijn. Geen woord rept de VVD over de marketingtechnieken van de tabaksindustrie, die hun waar zo aantrekkelijk mogelijk proberen te maken om vervangers te werven voor de verslaafden die vroegtijdig het loodje hebben gelegd. Ze moeten immers toch hun winsten op peil houden?

Het is opvallend dat een partij als de VVD de vrijheid van meningsuiting gebruikt om de discussie over tabak de kop in te drukken. Want dat is wat er de facto gebeurt als je een ANBI-status af probeert te pakken van een stichting die een andere mening heeft dan jij. Zo komt het voortbestaan van deze clubs regelrecht in gevaar. De vrijheid van meningsuiting blijkt bij de VVD niet meer heilig te zijn. Kom je aan tabak, dan gaan alle idealen over boord.

NAWOORD CAN: 'Het bestuur heeft in 2014 het besluit genomen de ANBI-status te laten verlopen. Redenen waren ondermeer dat de namen van bestuursleden volledig bekend moesten worden gemaakt ihkv transparantie. Aangezien meerdere bestuursleden de afgelopen jaren bedreigd zijn door onfrisse figuren was dat een goede reden. Wij hebben ons daarom afgemeld bij de Belastingdienst. Helaas bleek op het moment van het interview dat de Belastingdienst de online-lijst nog niet had bijgewerkt, en met enig zoekwerk zijn we daarop nog te vinden. Dus we kunnen het formeel nog niet hard maken dat we geen ANBI-status meer hebben.'