OPINIE

Voor de tweede keer in korte tijd publiceert het CBS dezelfde ontoereikende cijfers over wat Nederlanders vinden van de vergoeding van stoppen-met-roken-programma's. Waarom het CBS het nodig vindt om deze krakkemikkige gegevens nogmaals te publiceren is raadselachtig, want beter worden deze cijfers er niet van.

Door Frits van Dam

Slechts 20 procent van de Nederlanders vindt dat hulp bij het stoppen met roken volledig vergoed moet worden door de overheid, rapporteert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het nieuws is gretig overgenomen door de pers en ongetwijfeld met gejuich ontvangen op het ministerie van Volksgezondheid (VWS): nu kunnen rookstopprogramma's weer uit het basispakket. In 2011 haalde minister Schippers ze al uit het basispakket, waarna staatssecretaris Van Rijn ze er in 2013 weer in terugzette.

Drie maanden terug heeft het CBS al over hetzelfde onderzoek gepubliceerd. Toen schreef TabakNee dat het CBS had nagelaten cruciale vragen te stellen. Zo hadden we graag willen weten of Nederlanders het een taak van de overheid vinden om roken te ontmoedigen, bijvoorbeeld door de beschikbaarheid van tabak sterk te beperken – geen verkoop van tabak in supermarkten – en de accijnzen te verhogen.

Weliswaar noteerde het CBS dat Nederlanders voor hogere tabaksaccijnzen zijn, maar het had moeten vragen of die accijnzen drastisch zouden moeten worden verhoogd, zodat een pakje sigaretten pakweg 10 of 15 euro gaat kosten. Beperking van de verkooppunten en hoge accijnzen helpen namelijk heus om roken te ontmoedigen. En waarom vroeg het CBS niet of Nederlanders wel weten dat tabakswaren uiterst giftig en verslavend zijn? En dat de helft van de rokers aan de gevolgen ervan sterft? Wij concludeerden dat het CBS met deze enquête keurig binnen de lijntjes is gebleven – ter legitimering van de bestaande praktijk en van een beleid dat vooral de belangen van de tabaksindustrie lijkt te dienen: hoe minder mensen hulp krijgen bij het stoppen met roken, hoe meer sigaretten kunnen worden verkocht.

Verslaving
Het CBS heeft zich niets aangetrokken van deze kritiek en melkte dit ondeugdelijk onderzoek verder uit. Een vraag die in de laatste publicatie behandeld werd, luidt : Heeft de overheid een rol bij het betalen van hulpmiddelen en begeleiding van rokers die willen stoppen? Slechts 20 procent van de ondervraagden vindt dat de overheid alle 'rookstop'-kosten voor haar rekening moet nemen. Dat staat in schril contrast met de 80 procent van de Nederlanders die vindt dat de behandeling van depressie geheel voor rekening van de overheid moet komen. Mensen realiseren zich niet dat nicotineverslaving een chronische recidiverende ziekte is waarvoor intensieve en herhaalde behandeling is vereist, zoals blijkt uit dit onderzoek. Zoals mensen er niets aan kunnen doen dat ze depressief worden, kunnen ze er ook niets aan doen dat ze verslaafd raken. Sigaretten zijn zó samengesteld dat je snel verslaafd raakt, schrijft Stanford-professor Robert Proctor in zijn boek Golden Holocaust, over de geschiedenis van de tabaksindustrie. En net als bij een depressie heb je bij nicotineverslaving hulp nodig om er vanaf te komen.

Roken kost de gemeenschap klauwen met geld en zorgt voor enorme ellende onder de rokers: meer dan de helft van hen gaat eraan dood. De overheid heeft niet alleen de grondwettelijke taak om haar burgers te beschermen tegen gezondheidsrisico's, dus te voorkomen dat iemand verslaafd raakt, maar ook om er voor te zorgen dat nicotineverslaafden worden behandeld.

Het CBS vroeg de Nederlanders niet naar hun kennis over tabak. Maarten Bloem, woordvoerder van het CBS, zegt desgevraagd dat deze vraag wat hen betreft niet nodig is om uitkomsten van het onderzoek beter te kunnen interpreteren "wanneer je ervan uit gaat dat onder de volwassen bevolking algemeen bekend is dat rokend verslavend is". Het CBS weet kennelijk niet dat de kennis over tabaksschade bij Nederlandse rokers minimaals is, zoals bleek uit dit onderzoek van Maastricht University.

Daardoor lijkt het alsof deze enquête is opgesteld door onderzoekers die zich nooit in de tabaksproblematiek hebben verdiept en dus ook niet op de hoogte zijn van het kennisniveau van de Nederlandse bevolking over tabak. Zonder inzicht in de kennis over tabak van de ondervraagden zijn de onderzoeksgegevens van het CBS niet te interpreteren. Als het CBS nog eens onderzoek naar tabak wil doen, doet het er verstandig aan zich vooraf breder te oriënteren, zodat de uitkomsten van hun enquête beter te duiden zijn.