Na een Twitterrel over een Zuid-Afrikaanse stichting die sponsoring van de tabaksindustrie aannam om voedselpakketten te fabriceren, rijst de vraag: is er een ethische grens aan het 'ja' zeggen tegen tabaksgeld? Leo Wijnbelt, voorzitter Voedselbanken Nederland: "Als je een telefoontje krijgt van een tabaksfabrikant dat je enkele tienduizenden euro's krijgt in ruil voor een publiciteitsfoto, dan is dat een goede deal."

Door de webredactie

"Ik begrijp het niet: doodgaan van honger is slecht, maar doodgaan aan tabak is goed?" Dit is een van de tweets die de Australische gezondheidsprofessor Simon Chapman van de Universiteit van Sydney op 21 juli stuurde aan British American Tobacco (BAT) en de stichting Stop Hunger Now South Africa. Het was hem opgevallen dat op het Twitterprofiel van CareersatBAT, dat gebruikt wordt om te promoten wat voor geweldig werk hun werknemers doen, foto's waren verschenen waarop de werknemers voedselpakketten inpakten om honger in Zuid-Afrika te bestrijden.

BAT reageerde niet, maar de stichting Stop Hunger Now deed dat wel en liet weten dat roken een keuze is, in tegenstelling tot honger. Maar volgens Chapman is verslaving geen keuze. Hij schreef een blog over het voorval, waarin hij stelt dat er uiteraard niemand die honger lijdt een door BAT ingepakt voedselpakket zal laten staan, maar dat het belangwekkende werk dat deze stichting doet wel door de tabaksindustrie wordt misbruikt om goede sier te maken: "Het steunen van goede doelen als Stop Hunger Now bij hun levensreddende zeer belangrijke werk, verschaft bedrijven die de aandacht van het publiek af willen leiden van hun core business, een dekmantel voor kritiek.

Diezelfde tabaksindustrie richt haar marketingpijlen op landen waar veel armoede en honger is en waar het schaarse geld dat mensen nodig hebben om eten te kopen, gedeeltelijk opgaat aan sigaretten.
Stop Hunger Now SA en BAT duldden geen tegenspraak en blokkeerden het Twitter-account van Chapman nadat hij vraagtekens zette bij de toeschiettelijkheid van de tabaksindustrie.

Voedselbank nam ook geld aan
Zou zoiets ook dichter bij huis plaatsvinden? Onlangs onthulde TabakNee in de serie 'Philip Morris onder het vergrootglas' dat de Marlborofabrikant in 2011 goed was voor 15 procent van alle donaties die de Bergen op Zoomse Voedselbank 'Goed Ontmoet' ontving. Het ging om 20.300 dollar (omgerekend nu ruim 18.000 euro). 

Een oplettende lezeres uit Bergen op Zoom meldt ons dat ze destijds een klacht heeft ingediend bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), omdat die belast is met het toezicht op de naleving van de Tabakswet. Daarin staat namelijk dat tabaksreclame en -sponsoring verboden is. En dat terwijl ze dit stuk in de plaatselijke krant Gazet Bergen op Zoom aantrof. De Voedselbank kon twee bussen aanschaffen, mede dankzij de tabaksfirma. Op de krantenfoto heeft een medewerkster van Philip Morris (Mary Carmen van Moerkerk) een flinke sleutel in haar handen; de symbolische overdracht van de bussen aan de Voedselbank.

De NVWA reageerde per brief op de klacht van de lezeres. "Een inspecteur van de NVWA heeft op 18-08-2011 het door u genoemde bedrijf geïnspecteerd. Op de bus (bus van de Voedselbank, red.) is geen reclame aangebracht. Er is vervolgens gesproken met de voorzitter van de stichting. Op initiatief van de stichting is het betreffende tabaksbedrijf tussen de sponsoren op de website geplaatst. In overleg met de voorzitter is afgesproken dat de vermelding van het tabaksbedrijf nog deze week verwijderd zal worden." Daarmee was de kous af.

Leo Wijnbelt, voorzitter van de Voedselbanken Nederland zegt tegen TabakNee: "Stel dat zo'n situatie zich weer voordoet, zullen wij zo'n donatie graag in ontvangst nemen!" Wijnbelt verklaart het aannemen van tabaksgeld met het grote maatschappelijk probleem dat hij probeert te bestrijden: er wordt in Nederland op grote schaal honger geleden en tegelijkertijd gigantisch veel voedsel verspild, tienduizenden kinderen zitten dagelijks met veel te weinig (goed) eten in de klas, en dat de Voedselbank directe noodhulp verleent.

"Als je een telefoontje krijgt van een fabrikant dat je enkele tienduizenden euro's krijgt om een bus mee te kunnen kopen en het enige dat ze daarvoor in ruil willen, een publiciteitsfoto is, dan is dat een goede deal. Zo'n bus stelt mij in staat mensen van eten te voorzien. We zullen nooit sigaretten of shag in een pakket doen."

Wijnbelt zegt zijn neutraliteit te willen behouden door juist met iedereen samen te werken, politieke partijen, kerken en bedrijven. "We geven niemand een voorkeurspositie en werken dus samen met zo veel mogelijk mensen en organisaties."

Meer weten over sponsorpraktijken van Big Tobacco in Nederland? Klik hier voor het door tabaksfirma JTI gesponsorde Rijksmuseum.