Op de website OpinieZ schreef de psychiater en cultuurcriticus Esther van Fenema de onderstaande column, die hier met haar toestemming is overgenomen. Van Fenema reageert in haar column op een enquête onder medisch specialisten waaruit bleek dat een substantiële groep van hen patiënten met een ongezonde lifestyle het liefst onbehandeld weer naar huis wil sturen. Zij stelt dat de verontwaardiging over die uitkomst verkeerd is geadresseerd. Niet de artsen zijn de boosdoeners, maar degenen die de deze foute lifestyle veroorzaken, de tabaks- en de vetindustrie.

TabakNee tekent in een eigen reactie hierbij aan dat het bewuste onderzoek zo is opgezet, dat daar in feite geen enkele conclusie uit kan worden getrokken.

Door Esther van Fenema

Opiniërend Nederland viel afgelopen week schuimbekkend over het enquêteresultaat van het programma Brandpunt: ruim 40% van de medisch specialisten wil de mogelijkheid hebben om patiënten met een slechte levensstijl een behandeling te weigeren.

Historicus Han van der Horst komt via een randpsychotische U-turn uit bij Hitler en Anne Fleur Pel, multimedia journalist bij Metro flirt met het existentiële begrip 'eigen verantwoordelijkheid' en beschuldigt dokters ervan 'spreekbuis' van de zorgverzekeraar te zijn.

Het flauwe van dergelijk, door staatsmedia gesubsidieerd, onderzoek is dat de knuppel hoogstwaarschijnlijk opzettelijk in het verkeerde hoenderhok wordt gegooid. Hierdoor kunnen de daadwerkelijk verantwoordelijke kippen ongestoord hun graantje blijven meepikken.

Het is namelijk logisch dat artsen diep zuchten en het soms zelfs als 'medisch zinloos handelen' beschouwen, als ze voor de zoveelste keer een stug doorrokende patiënt met hart- en vaatziekten moeten oplappen. Een alcoholist die blijft doordrinken komt volgens de richtlijn niet eens in aanmerking voor een nieuwe lever. Schande? Er zijn meer kapotte levers dan donoren nieuwe kunnen ophoesten; een simpele wet van vraag en aanbod, waarbij de kans op succes bepaalt wie de gelukkige is.

Als samenleving steken we liever ons hoofd in het zand, dan dat we de feiten onder ogen willen zien: heel veel mensen houden er een schadelijke levensstijl op na, waardoor ze aantoonbaar meer kans lopen op vermijdbare ziektes. Als psychiater zie ik zelfs overwegend patiënten met een slechte levensstijl, vaak inherent aan hun aandoening. Dat zijn geen mensen die vanuit een Herman Brood-achtige romantiek 'kiezen' voor een groots en meeslepend leven on the edge.

De meesten zouden er veel voor over hebben om een andere levensstijl te hanteren, maar zijn er simpelweg niet toe in staat in deze maatschappij vol overdaad. Gebrek aan wilskracht, onverantwoordelijkheid of karakterzwakte zijn in mijn ogen archaïsche begrippen die slecht aantoonbaar zijn en vaak minder opleveren dan je zou wensen.

Al met al zijn we de afgelopen decennia hopeloos in de knoei geraakt met begrippen zoals keuzevrijheid en verantwoordelijkheid. We hebben feitelijk geen benul van wat we bedoelen, maar hebben deze concepten heilig verklaard en deze individuele 'verworvenheden' in twijfel trekken is uit den boze en met een beetje pech ook weer fascistisch. In de praktijk blijkt echter dat heel veel mensen niet in staat zijn om verstandig met welvaart om te gaan en velen zijn dan ook de vadsige en gedrogeerde speelbal van de commercie geworden.

Het dilemma, namelijk dat we ons inmiddels moeten afvragen wie recht heeft op welke zorg en met welk prijskaartje, ligt helemaal niet bij de 'gezondheidsfascisten' zoals Van der Horst de medici karakteriseert. Ook de zorgverzekeraars kunnen dit fundamentele probleem niet tackelen door ingewikkelde premieberekeningen te verzinnen met levensstijl als belangrijke variabele.

Wie wél de verantwoordelijkheid dragen? Heel simpel: de boeven die willens en wetens de tabaksindustrie overeind houden. De criminelen die hun kennis jarenlang bewust hebben ingezet om mensen te manipuleren, zodat ze zoveel mogelijk fastfood eten, zoals wordt aangetoond in het BBC programma 'The men who made us fat'.

En tenslotte de politiek die te weinig lef en teveel belangen heeft om het tij te willen keren.

Ik denk dat mijn collega's meer moeite zullen hebben om deze misdadigers te behandelen, dan die arme drommel die alleen zichzelf te gronde richt, omdat hij zoveel verleidingen nou eenmaal niet kan weerstaan.