OPINIE

Eén op de drie specialisten wil mensen een medische behandeling weigeren als die door ongezond leven zorg nodig hebben. Dat zou blijken uit een onderzoek onder bijna 1400 artsen in ziekenhuizen, uitgevoerd door Petra Moonen, teamleider Onderzoek van KRO-NCRV, voor de Federatie Medisch Specialisten en tv-programma Brandpunt. Dit onderzoek, waar nogal wat op is af te dingen, veroorzaakte redelijk wat ophef in de media.
Door Frits van Dam

Ruim 40 procent van de artsen zou volgens het onderzoek 'Medisch Specialisten' het recht willen hebben om een behandeling te weigeren aan ongezond levende mensen. Eén op de drie zegt van dat recht gebruik te willen maken als de ongezonde leefstijl bijdraagt aan de aandoening van de patiënt. Wie het onderzoek nader bestudeert, ziet een verzameling tabellen zonder enige nadere toelichting. Er zijn echter wel kanttekeningen bij te plaatsen.

Een eerste vraag die opkomt is welk percentage van de specialisten daadwerkelijk voor de vraag wordt gesteld om ongezond levende mensen al dan niet te behandelen. Ongeveer een derde van de onderzochte specialisten werkt in disciplines die het dilemma niet of slechts sporadisch tegenkomen (allergologie, anesthesie, neurologie, nucleair geneeskunde, pathologie, psychiatrie, radiologie, et cetera). Het zou dus veelzeggender zijn geweest als de antwoorden waren uitgesplitst naar specialisme.

Vage vraagstelling

Maar veel zou dat ook weer niet hebben geholpen, gezien de aard van de vragen die aan de specialisten werd voorgelegd. De ophef over dit onderzoek is gebaseerd op de antwoorden op twee vragen die veel ruimte voor interpretatie laten:

(a) als medisch specialist zou ik willen dat er een formele mogelijkheid voor artsen wordt geboden om een behandeling te weigeren als de arts meent dat een ongezonde leefstijl bijdraagt aan het onderhouden van de aandoening

(b) als een medisch specialist een behandeling zou mogen weigeren van een patiënt waarvan de ongezonde leefstijl bijdraagt aan de aandoening, zou ik dat persoonlijk dan ook doen.

Het is vreemd dat artsen überhaupt antwoord konden geven op deze vragen, want wat wordt er precies bedoeld met ongezonde leefstijl? Gaat het dan om risicovolle sporten, onbeschermde seks? Of over het gebruik van verslavende middelen zoals cocaïne, tabak, alcohol, suiker, vet eten? En moet de mensen die huns ondanks verslaafd zijn geraakt medische zorg worden onthouden?

De waarde van dit onderzoek is nihil, er kan geen enkele conclusie uit getrokken worden.

De Federatie van Medisch Specialisten zou er goed aan doen om in een vervolgonderzoek aan de respondenten een aantal concrete gevalsbeschrijvingen voor te leggen met de vraag wat zij zouden doen. En ze zou er op toe moeten zien dat deze vragen gesteld worden aan degenen die ook daadwerkelijk met zo'n situatie geconfronteerd kunnen worden. Het zou overigens ook interessant zijn om dezelfde casussen voor te leggen aan huisartsen.

Media weinig kritisch

Dit onderzoek laat opnieuw zien dat bij de media een weinig kritische houding aan de dag wordt gelegd ten aanzien van onderzoeken waarmee van alles moet worden aangetoond. Steeds worden rapporten (van CBS, KPMG, RIVM en nog eens KPMG) de media in geslingerd die soms zo slecht zijn opgezet dat er in feite geen enkele conclusie uit getrokken kan worden. Hier wreekt zich dat dit type 'beleidsonderzoeken' nooit enig peer review hebben ondergaan, dat wil zeggen dat ze niet beoordeeld zijn door externe deskundigen. Nog erger: vaak zijn dit soort onderzoeken helemaal niet bedoeld om feiten boven tafel te krijgen, maar doelbewust opgezet om de feiten te manipuleren. Bijvoorbeeld om het overheidbeleid een bepaalde richting op te duwen, zoals met de KPMG-rapporten over sigarettensmokkel het geval is.