OPINIE

Dinsdag 9 juni worden de nieuwe Eerste Kamerleden beëdigd. Onder hen Niek Jan van Kesteren, een verklaard tabakslobbyist die het liefst achter de schermen werkt, maar wiens agenda duidelijk wordt uit een vorig jaar door TabakNee achterhaalde brief aan de staatssecretaris van Volksgezondheid.
Door Frits van Dam

"Een streng gehandhaafde minimum leeftijd houdt jongeren weg van producten die voor geïnformeerde volwassenen beschikbaar moeten blijven." Dat schreef Niek Jan van Kesteren in een brief van 19 augustus 2014 aan de staatssecretaris van VWS die TabakNee boven water kreeg via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (WOB).

Van Kesteren, in het dagelijks leven algemeen directeur van werkgeversorganisatie VNO-NCW, wordt dinsdag beëdigd als lid van de Eerste Kamer voor het CDA. Daarmee komt hij nog dichter bij het vuur te zitten. In een interview in Vrij Nederland zei Van Kesteren in 2013: "Er wordt nooit een maatregel genomen die voordelig is voor de tabaksindustrie. Het gaat altijd om het verminderen van het gebruik van tabak. Wij proberen de overheid van overdrijving af te houden en er de scherpe kantjes vanaf te halen."

Verslaving? Nooit van gehoord

'Tabak moet voor geïnformeerde volwassenen beschikbaar blijven' is een andere formulering voor: roken is een vrije keuze. Dat is een vast argument van de tabakslobby: tabak is een legaal product en het is een vrije keuze van mensen om er al dan niet gebruik van te maken.

Maar door de verslavende werking van tabak is 'vrije keuze' geen valide argument. Nicotine is een van de meest verslavende stoffen die er zijn. Volgens het Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention is nicotine zelfs net zo verslavend als cocaïne en heroïne en veel verslavender dan alcohol: 3% van de gebruikers raakt verslaafd aan alcohol tegen 85% aan roken. De nicotineverslaving is binnen enkele weken een feit. Ruim 80% van de rokers zijn vóór hun 18e begonnen. Handhaven van verbod op tabaksverkoop met 60.000 verkooppunten is een farce.

Rechten industrie vs recht op leven

In zijn brief van augustus 2014 maakt Van Kesteren zich ernstige zorgen over de tabakssector, omdat de staatssecretaris serieus dreigt te kijken naar een uitstalverbod voor tabaksproducten, reductie van het aantal verkooppunten en naar plain packaging, het verplicht aanbieden van sigaretten in neutrale verpakkingen. Allemaal maatregelen waardoor de tabaksindustrie haar omzet in gevaar ziet komen. Verontwaardigd schrijft Van Kesteren: "Als het gaat om tabaksproducten lijken alle maatregelen – hoe ongefundeerd of ineffectief ook – geoorloofd, ook al worden fundamentele rechten van bedrijven geschonden."

Van Kesteren en VNO-NCW zouden zich echter eindelijk eens moeten realiseren dat door de zeer schadelijke effecten van roken een nog veel fundamenteler recht in het geding is, namelijk het grondwettelijk recht op leven. Het hoort bij de verplichting van de Staat om het leven van zijn burgers te beschermen en het recht op leven te respecteren en waarborgen. De Staat heeft kortom de plicht mensen te beschermen tegen vermijdbare ziekte en sterfte door tabak – 20.000 doden per jaar!

Dat dient Van Kesteren te laten prevaleren boven de belangen van de tabaksindustrie. Als hij dat niet doet moet hij afzien van het lidmaatschap van de Eerste Kamer. Zijn partij, het CDA, moet hem hier over bevragen, liefst voor 9 juni. Maar dat zullen ze wel niet doen want ook de tabakslobbyist Elco Brinkman (ex-commissaris bij Philip Morris) mocht gewoon in de senaat plaats nemen waar hij vrolijk doorging met zijn werkzaamheden voor Big Tobacco.

Paard van Troje

Door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is een internationaal, juridisch bindend rookontmoedigingsverdrag (FCTC) opgesteld om juist een eind te maken aan de levensbedreigende activiteiten van de lobbyisten. Nederland heeft dit verdrag zonder enig voorbehoud in 2005 getekend en geratificeerd. Kern van dit unieke verdrag – voor geen enkel ander consumentenproduct bestaat een dergelijk verdrag – is dat de overheid een 'firewall' moet opwerpen tussen haarzelf en de lobbyisten van de tabaksindustrie. Gezien het feit dat Van Kesteren zichzelf ziet als een bruggenbouwer tussen de overheid en de tabaksindustrie moet gevreesd worden dat hij lak heeft aan deze firewall.

"Lobbyen doe je zonder dat andere personen er vanaf weten, anders loopt het in de gaten", is Van Kesterns mantra. Met Niek Jan van Kesteren heeft de tabaksindustrie z'n eigen Paard van Troje de senaat binnengesmokkeld. TabakNee gaat hem op de voet volgen.