Philip Morris International (PMI) is de producent van 's werelds bekendste sigarettenmerk Marlboro. Wat weten we over deze ook op Nederlandse bodem opererende tabaksgigant? In deel 1 uit een vijfdelige serie: PMI's lobbypraktijken, haar gebruik van Nederland als belastingparadijs en vermeende tabakssmokkel.
Door de webredactie

Philip Morris zou 'morgen' stoppen met het maken van sigaretten zodra ook maar de gedachte zou opkomen dat het bedrijf een voor de consument schadelijk product zou maken. Dat zei George Weissman, marketingdirecteur bij Philip Morris in 1954. Zijn opvolger James C. Bowling herhaalde in 1972: 'Als ons product schadelijk is, stoppen we met de productie.'

Maar van stoppen is geen sprake. Philip Morris International (PMI), in 1847 begonnen als kleine Londense tabakswinkel, behoort nu tot de wereldtabaks-top met een productie van 856 miljard sigaretten, een omzet van ruim 80 miljard dollar en een winst van ruim 7,5 miljard dollar in 2014.

Ondanks het overdonderende wetenschappelijke bewijs, bleef PMI de 'Golden Holocaust' (zes miljoen tabaksdoden wereldwijd per jaar) jarenlang ontkennen. Pas in 1999 wilde PMI een frisser imago en ging het roer om, schrijft onderzoeksjournalist Joop Bouma in zijn boek Het rookgordijn. De macht van de Nederlandse tabaksindustrie. Bouma: 'De marktleider tracht zich te profileren als een onderneming die haar verantwoordelijkheden kent.' De eerste stap was het publiekelijk toegeven dat roken doodziek maakt en verslavend is. Advocaten van de tabaksfirma bleven dit in de rechtszaal overigens nog wel bestrijden.

Nu, zestien jaar later, lijkt Philip Morris een fatsoenlijk bedrijf, een firma die de wet- en regelgeving rondom tabak strikt naleeft. De multinational stelt intussen klip en klaar dat roken leidt tot 'veel ernstige ziekten, waaronder aandoeningen van de hart- en bloedvaten, longkanker en longemfyseem'. Ook schrijft ze op haar site: 'Roken is verslavend en het kan erg moeilijk zijn ermee te stoppen.' En zij zegt tegen jeugdroken te zijn (waarover meer in deel 3 van deze serie).

Gunstig belastingklimaat

Philip Morris' grootste sigarettenfabriek buiten de VS stond in Bergen op Zoom. Vorig jaar ging de fabriek dicht. PMI is daarmee niet uit Nederland vertrokken. Sterker, ze profiteert nog altijd volop van Neerlands' gunstige belastingklimaat voor grote multinationale ondernemingen, schrijft Het Financieele Dagblad. 'Veel dochters hangen om fiscale redenen onder Nederlandse financiële holdings van de sigarettenfabrikant. Zo is 55% van alle activa van PMI ondergebracht in Nederlandse dochters.'

Een zoektocht in de Nederlandse Kamer van Koophandel leidt naar diverse aan Philip Morris gelieerde BV's (de 'dochters'): Philip Morris Investments B.V., Latin America and Canada Investments B.V., Dumas B.V., de Philip Morris Holland Holdings B.V. en de Philip Morris Holland B.V.. Alle BV's leiden uiteindelijk naar Philip Morris Brands Sàrl in Zwitserland, het land van waaruit PMI opereert. De opbrengsten van die dochters liepen eind 2013 op tot 20 miljard dollar, geld dat vermoedelijk in Zwitserland geparkeerd staat, aldus Het Financieele Dagblad.

Philip Morris profiteert dus van het gunstige belastingklimaat, maar klaagt intussen over te hoge accijnzen op tabak. PMI probeert al jaren accijnsverhogingen, een wetenschappelijk bewezen methode om roken te ontmoedigen, tegen te houden. Ze gebruikt daar in haar lobby steevast de redenering voor dat hoge accijnzen tot criminele smokkelpraktijken leiden, waardoor de overheid bovendien accijnsinkomsten zal mislopen. Om die redenering te ondersteunen laat PMI sinds 2006 door KMPG Nederland uitgevoerde 'studies' maken, de zogenoemde Star-rapporten. (In 2014 heette het Project Sun en betaalden de andere grote tabaksfabrikanten ook mee).

Zowel hier als hier wordt uitgelegd waarom die rapporten niet deugen. In werkelijkheid vermindert een flinke accijnsverhoging vooral het aantal rokers. En dat is natuurlijk een ramp voor PMI's omzet. Hoe dan ook, het laten vervaardigen van de Star-rapporten heeft gewerkt in haar lobby bij de overheid, zo blijkt uit interne documenten. PMI mocht de bevindingen gewoon komen toelichten bij het ministerie van Financiën. 'Is er morgen een beamer beschikbaar?' vraagt een medewerker (de naam is weggelakt) van Philip Morris 4 juli 2012 aan een ambtenaar. De ambtenaar van het ministerie van Financiën schrijft direct terug: 'Er is een beamer aanwezig!' Ja, het lukt PMI om met enige regelmaat op ministeries mee te discussiëren over tabakskwesties (zie voor een goed overzicht de dagvaarding van de Stichting Rookpreventie Jeugd die de Staat via de rechter wil tegenhouden nog langer het internationale anti-rookverdrag te ondermijnen).

Topper in de lobby

De Star-rapporten zijn slechts een voorbeeld. Bij haar lobby in Nederland krijgt Philip Morris hulp van organisaties die welkom zijn in Den Haag, zoals werkgeversorganisatie VNO-NCW, zie dit artikel, of de koepel van supermarkten het CBL (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel). Philip Morris is bovendien lid van FNLI, de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie.

In de EU liep Philip Morris voorop met acties om nieuwe anti-tabaksmaatregelen af te zwakken of tegen te houden. Dat weten we dankzij de uitgelekte Philip Morris Files. Philip Morris had 161 lobbyisten ingezet tegen nieuwe Brusselse antirookregelgeving, in plaats van de negen lobbyisten die Philip Morris in haar opgave in het Transparency Register vermeldde. Zij besteedt miljoenen aan de lobby in Brussel.

Rechtszaken

Als pressiemiddel gebruikt PMI ook (het dreigen met) rechtszaken. Neem bijvoorbeeld plain packaging (standaardverpakkingen van sigaretten). Plain Packaging is een goed middel om te voorkómen dat jongeren gaan roken, zo blijkt uit onderzoek. Philip Morris verzet zich hier echter hevig tegen. In Nederland heeft de firma alvast een advocatenkantoor in de hand genomen. Een waarschuwing voor de overheid: mocht plain packaging hier worden ingevoerd, dan gaat het mogelijk net zoals in Uruguay waar PMI miljoenen van de regering vraagt.

Uit het jaarverslag van PMI over 2013 blijkt dat zij ook naar de rechter zal stappen bij een dreigende 'display ban' (waarbij sigaretten niet meer zichtbaar mogen worden uitgestald in winkels), maar ook bij het verbieden van bepaalde smaakstoffen of als een land gezondheidswaarschuwingen op de verpakkingen wil plaatsen die meer dan de helft van een pakje beslaan. Want 'zo kunnen we niet concurreren'.

PMI betaalt onderzoekers om aan te tonen dat plain packaging niet zou werken. Persbureau UPI berichtte 14 februari 2015 dat vertegenwoordigers van de academische en antitabakswereld de Universiteit van Zürich dringend hebben verzocht twee door PMI gesponsorde onderzoeken over de 'ineffectiviteit' van plain packaging in te trekken, omdat deze aan alle kanten rammelden.

Al met al vallen er dus vraagtekens te zetten bij het imago van Philip Morris. Ze mag in het publieke debat dan proberen zich als verantwoord en fatsoenlijk neer te zetten, in werkelijkheid wordt alles op alles gezet om antirookmaatregelen tegen te houden waardoor de winsten hoog kunnen blijven.

Lees ook deel 2: PMI lijkt de schade van haar product te willen goedmaken door goede doelen geld toe te stoppen, ook in Nederland.

En deel 3: Is PMI werkelijk zo tegen jeugdroken als het beweert te zijn? En verder, klik hier voor deel 4 en dit is deel 5.

Wilt u lezen over de concurrenten van Philip Morris International?

Klik hier voor British American Tobacco (BAT) - deel 1

Klik hier voor Japan Tobacco International (JTI) - deel 1

Klik hier voor Imperial Tobacco (IT) - deel 1