Zwangere vrouwen en hun ongeboren kinderen zijn extra gevoelig voor de nadelige gevolgen van roken. Toch blijken nog steeds veel jonge vrouwen te (blijven) roken tijdens hun zwangerschap, meldt The Economist op 4 april. Frankrijk gaat zwangere vrouwen via de sigarettenpakjes waarschuwen en TabakNee ging op zoek naar 'vrouwenmerken'.
Door de webredactie

Binnenkort krijgen alle pakjes sigaretten in Frankrijk een speciaal logo dat zwangere vrouwen waarschuwt voor de gevaren van roken, schrijft The Economist. De Franse regering heeft hiertoe besloten nadat bekend werd dat 18 procent van de zwangere vrouwen in Frankrijk toegaf gedurende de hele zwangerschap te (blijven) roken, meer dan in veel andere rijke landen (zie overzicht hierbeneden). Maar omdat veel vrouwen, zo blijkt uit nader onderzoek, bij dit soort vragenlijsten vaak hun werkelijke rookgewoonten niet durven te zeggen, liggen de getallen waarschijnlijk nog (veel) hoger.

Zwangere vrouwen in Nederland

Volgens het onderzoekt rookt in Nederland 10 procent van de zwangere vrouwen.. Uit een Nederlands onderzoek echter blijkt dat gemiddeld 6.3 procent van de vrouwen tijdens de zwangerschap rookt. Dit gemiddelde verdoezelt een verontrustend fenomeen, 2.4 procent van de hoog opgeleide vrouwen rookt tijdens de zwangerschap tegen 13.8 procent van de laag opgeleide vrouwen, zie dit factsheet. Dat is bijna zes keer zoveel!

Ook volgens The Economist blijkt het opleidingsniveau mee te spelen. Zo rookt slechts een op de honderd universitair geschoolde Amerikaanse zwangere vrouwen tegenover 17 procent van hen die de middelbare school niet hebben gehaald.

Lastig te volgen

De meeste vrouwen die horen dat ze zwanger zijn, houden op met roken, blijkt uit onderzoek. De vrouwen die dit niet van plan zijn, zijn lastig te volgen, ook al worden vaak tijdens het eerste prenatale doktersbezoek stoppen-met-rokenprogramma's aangedragen, in combinatie met het gebruik van hulpmiddelen. Veel resultaat lijkt het echter niet te hebben: slechts een miniem percentage rokende zwangere vrouwen stopt hierdoor ook werkelijk.Het aandeel rokende vrouwen dat tijdens de zwangerschap stopt met roken, is klein (4,0 procent). Van de rokende vrouwen die stoppen, lijkt de meerderheid dat dus vóór de zwangerschap te doen (NtvG, 2012).

Psychische problemen, armoede en huiselijk geweld, maar ook tegenstrijdige medische adviezen – bijvoorbeeld dat een paar sigaretten per dag beter voor je zijn als je zwanger bent dan de stress veroorzaakt door stoppen met roken – maken het extra moeilijk om te stoppen. Wanda de Kanter: 'Het kindje is kleiner, dus dat bevalt makkelijker,' krijgen wij vaak op de rookstoppoli te horen. Dat klopt niet, hun schedelomtrek is gelijk. In westerse landen is vroeggeboorte vanwege roken bij laagopgeleiden een belangrijke factor in de sterfte,' vervolgt ze. 'Vroeg in de zwangerschap roken leidt tot een viermaal hogere kans dat het kindje een hazenlip heeft en is de kans groter dat het kind later zelf verslaafd raakt.'

Think Pink

Dat zoveel vrouwen zijn gaan roken, heeft zeker ook te maken met het marketingbeleid van Big Tobacco, schreef TabakNee al eerder. Een kleine internet-ronde levert al veel 'vrouwensigaretten' op, zie hier. 'Ultradunne', 'roze', 'kers', 'zoete vanille' en 'chocolade' marketingtechnieken van de tabaksindustrie helpen mee om vrouwen aan het roken te krijgen... en te houden. Zonder dat er een 'bijsluiter' bij die sigaretten zit dat roken tijdens de zwangerschap erg gevaarlijk is.

Heel bewust van de effecten die ze hebben op vooral (jonge) vrouwen, zetten tabaksfabrikanten merken als Pink Elephant (onder andere in Amsterdam verkrijgbaar getuige dit YouTube-filmpje, Camel no.9 (Japan Tobacco International) en Pink Dream in de markt. Zo ook Virginia Slims (Philip Morris), Glamour Pinks, Sweet Dreams ('French blend'), Blush me van John Player Special (Imperial Tobacco) en Glamm (van Japan Tobacco International, ook in Nederland verkrijgbaar). De lijst lijkt eindeloos.

Wat helpt?

The Economist beschrijft onorthodoxe methoden om zwangere vrouwen te helpen stoppen. Vrouwen belonen voor goed gedrag blijkt te helpen: tijdens een recent experiment in Schotland werden tegoedbonnen tot wel £400 ($590) aan vrouwen gegeven die van de sigaretten afbleven tot hun baby's geboren waren, naast het gebruikelijke pakket van adviezen en nicotinepleisters. Het succespercentage stoppers steeg van 9 naar 23 procent. In Amerika kregen vrouwen die gebruik maakten van een stoppen-met-rokenservice tegoedbonnen voor babyartikelen. Maar de beste manier om ervoor te zorgen dat (jonge) vrouwen niet roken tijdens hun zwangerschap is nog altijd ervoor te zorgen dat ze überhaupt niet beginnen met roken.

Update 3 juli 2015

In een op 1 juli 2015 in De Volkskrant gepubliceerd artikel vertelt kinderrechter Sonja de Pauw Gerlings waarom ze als lid van de Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming het kabinet heeft geadviseerd in de wet vast te leggen dat ongeboren kinderen bescherming verdienen. 'Nog 35 tot 50 procent van de zwangere vrouwen drinkt alcohol en 14 procent rookt. Daarvan is wetenschappelijk aangetoond dat het slecht is voor de vrucht. Nu we die kennis hebben, moeten we de afweging maken tussen het belang van de moeder en dat van het kind.' Pauw Gerlings vindt dat als de moeder van het ongeboren kind haar gedrag niet verandert, de rechter dan moet kunnen dreigen met uithuisplaatsing van de baby, een dwangsom of desnoods gevangenisstraf.