OPINIE

In Australië slaan voor- en tegenstanders van plain packaging elkaar met cijfers om de oren. Laten we niet op cijfers gaan wachten om generieke verpakkingen in Nederland in te voeren. Dit is net zoiets als iemand die in het water ligt niet te hulp te komen, omdat je eerst nog een reddingsboei moet testen.
Door Frits van Dam

De hele wereld kijkt naar Australië om te zien of plain packaging zin heeft. Australië is namelijk het eerste land ter wereld waar generieke verpakkingen (in eendere kleur en met de merken in standaardletters) is ingevoerd. Helpt die maatregel tegen het roken? Nee, zegt de tabaksindustrie. Ja, zeggen mensen van gezondheidsorganisaties.

Onlangs publiceerde TabakNee een artikel over de cijfers die sigarettenfabrikanten, met hulp van commerciële onderzoeksbureaus, in Australië hebben gepubliceerd. Sinds het invoeren van plain packaging zouden er meer tabakswaren worden verkocht en er zou een halvering zijn van de jaarlijkse terugloop van het aantal rokers. De cijfers bleken echter niet te controleren te zijn, want de fabrikanten wilden de ruwe onderzoeksdata niet laten zien. Het is simpel, je kunt je niet beroepen op onderzoek dat niet gepubliceerd en dus oncontroleerbaar is. 

Heel ander beeld

Een paar dagen later publiceert het Australische Bureau van de Statistiek (ABS) de officiële cijfers en die verschaffen inderdaad een heel ander beeld, zo blijkt uit een artikel in de Financial Times van 11 juni. Australiërs consumeren juist minder tabak dan in enig ander jaar sinds men de tabaksconsumptie regelmatig is gaan meten vanaf 1959. Naar blijkt gaven Australische huishoudens in het eerste kwartaal van 2014 ongeveer 1 miljard Australische dollars minder uit aan tabaksartikelen dan tien jaar geleden, (zie tabel 8 'Household Final Consumption Expenditure' via deze link) Bovendien zou nog maar 16,3 procent van de Australische volwassenen roken, aldus de cijfers van het ABS, tegenover 22,4 procent in 2004. Maar dat zijn de cijfers over 2011 / 2012. Nieuwe cijfers zijn er nog niet.

Cijferoorlog

En zo is er een ware cijferoorlog ontstaan. De tabaksfabrikanten houden voet bij stuk dat hún cijfers kloppen. Na invoering van de generieke verpakkingen in combinatie met een eind 2013 ingevoerde accijnsverhoging op sigaretten, zouden rokers zijn overgestapt op goedkopere tabakswaren en – het bekende verhaal van de industrie – zou de smokkel zijn toegenomen. De Australische douane bevestigt deze laatste trend overigens niet, schrijft de Financial Times.

Mike Daube, hoogleraar gezondheidsbeleid en president van de Australian Council on Smoking and Health, ziet de protestcampagne van de tabaksfabrikanten tegen de plain packaging- maatregel als het beste bewijs van de effectiviteit ervan. De meeste experts op dit gebied zeggen dat het zeker nog jaren zal duren voordat de volledige impact van plain packaging op het rookgedrag van Australiërs duidelijk zal zijn.

Talloze factoren

En misschien zullen we wel nooit precies te weten komen wat plain packaging bijdraagt in de strijd tegen het roken. Want talloze factoren dragen bij aan rookgedrag, zoals hoe makkelijk je aan sigaretten kunt komen, de prijs, de toenemende sociale druk, rookverboden of goede stoppen met roken-cursussen.

In de Europese Unie mogen de lidstaten zelf bepalen of ze plain packaging gaan invoeren. Ierland en Engeland lopen hierin voorop. Staatssecretaris van Volksgezondheid Martin van Rijn heeft echter laten weten dat hij nog wacht met die beslissing. Van Rijn vindt dat zo'n maatregel eerst uitvoerig moet worden geëvalueerd, tot en met de effecten op het intellectuele eigendom aan toe. Philip Morris heeft alvast een advocatenkantoor paraat staan om de aanval op het merkenrecht te pareren.

De moeite waard

Hoe dan ook is plain packaging de moeite van het invoeren in Nederland waard, want elke maatregel die kan helpen om het roken terug te brengen, is waardevol. Jarenlang gaan wachten op de uitkomst van plain packaging kost extra doden. Dit is net zoiets als iemand die in het water ligt, niet te hulp te komen, omdat je eerst nog een reddingsboei moet testen.

Kinderen en tieners zien dankzij generieke verpakkingen dat ze een gevaarlijk product in handen hebben en de fabrikanten kunnen geen aanlokkelijke pakjes meer maken die kinderen verlokken tot het kopen van tabak. Het tegengaan van de verleiding is wellicht het belangrijkste argument om generieke verpakkingen in te voeren. En van Australië kunnen we in elk geval leren dat de tabaksindustrie geen steen op de andere zal laten om plain packaging zoveel mogelijk te frustreren.